Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
Fair-trade dag (tweede zaterdag in mei)
Eerlijke handel over grenzen
Op deze Fair-trade dag wordt aandacht gevraagd voor eerlijke handel. In meer dan 70 landen wordt aan deze dag deelgenomen. Vele vrijwilligers zijn door het jaar heen betrokken bij de verkoop van producten die ‘fair-trade’ zijn. Het gaat hen erom de aarde en de mensen daarop recht te doen. In veel kerken worden, na de zondagse dienst, producten uit de Wereldwinkel ter verkoop aangeboden.
Zie verder Worldfairtradeday of WorldfairtradeUK
12,13,14 mei IJsheiligen: Pancratius, Servatius, Bonifatius
Nachtvorst en toch een groen graf
– Pancraas, Servaas en Bonifaas, zij geven vorst en ijs helaas
– Voor de nachtvorst zijt gij niet beschermd, totdat Servatius zich ontfermt
– Tot Bonifaas, die strenge baas, wees voor vrucht op vorst beducht
jasmijn
Pancratius, Servatius en Bonifatius worden beschouwd als ‘ijsheiligen’ en achtereenvolgens op 12, 13 en 14 mei herdacht. Allerlei tuin- en weerspreuken herinneren aan hen. Nachtvorst kan in het late voorjaar fnuikend zijn voor bloesems van vruchtbomen. Met het buitenzetten van potplanten kan men daarom maar beter wachten tot na de IJsheiligen.
Pancratius van Rome en Bonifatius van Tarsus waren tijdgenoten. Bonifatius werd omstreeks 306/307, vier jaar na Pancratius, onthoofd in Rome. Niet te verwarren met ‘onze’ Sint Bonifatius die bij Dokkum werd vermoord (754).
Over Servatius – eerste Nederlandse bisschop – gaat de legende dat hij in 384 zijn bisschopszetel wilde verplaatsen van Tongeren naar Maastricht. Onderweg overleed hij. Toen hij in Maastricht werd begraven, bleef zijn graf groen. De Sint-Servaas kerk in Maastricht herinnert aan hem.
sering
Bloem
– De Sering wordt ook Servaasbloem genoemd omdat het begin van bloei van deze geurende struik zo rond deze dagen, de IJsheiligen, ligt.
15 mei Isidorus van Madrid (ca. 1070-1130)
– De kachel uit, de zon neemt het over
– De boerenheilige deelt, wat hij heeft
– Isidoor voorbij, noordenwind voorbij
– Isidoorke thuis, uit het fornuis
Vroeger was het houtgestookte fornuis de warmtebron voor het hele huis. Rond 15 mei werd het fornuis niet meer doorlopend gestookt (in Spanje).
Isidorus was een eenvoudige boerenknecht. Hij werd patroon van landbouwers en tuinders. Ook is hij patroon van de stad Madrid. Wat nu een park is in deze stad, zou voorheen het land geweest zijn dat Isidorus als boerenknecht bewerkte.
Legenden verhalen hoe bijzonder hij was. Zo leidden engelen de ploeg met ossen als Isidoor aan het bidden was. Ook schoot hij hongerende vogels te hulp met het zaad dat bestemd was voor een nieuwe graanoogst. De zakken raakten erdoor half leeg. Maar toen Isidorus het zaad ging zaaien waren de zakken weer gevuld. Het leverde de verraste landheer opnieuw een overvloedige oogst. Een ander verhaal van overvloed speelde rond een feestelijke maaltijd. Isidorus was uitgenodigd maar kwam te laat: er was nog maar één brood over. Isidorus was in gezelschap van arme mensen en besloot het brood te delen: er was genoeg voor iedereen en er bleef nog een volle mand brood over.
Recept
– Isidorusringen, eenvoudig Spaans gebak met broodmeel,
Juni: Open tuindagen
Meer en meer is het gebruikelijk om in juni zogenaamde “Open tuindagen” te organiseren. Ook kerk- en kloostertuinen doen daaraan mee. Bijvoorbeeld: de Oranjekerk in Amsterdam en de kloostertuin van de minderbroeders franciscanen in Megen.
Voor data, zie www.kerktuinen.nl, www.hofvanlof.nl en www.opentuinagenda.nl
1 juni Thomas Berry (1914-2000)
Verwevenheid van leven
“Het universum is een gemeenschap van subjecten, niet een verzameling van objecten.”
Thomas Berry was een religieus lid van de congregatie van Passionisten en tevens theoloog en cultuurhistoricus. Vanuit de zorg voor de schepping benadrukte hij de verwevenheid van al het leven op aarde. Voor bovenstaand citaat en meer over Thomas Berry, zie de website van de Konferentie van Nederlandse religieuzen, op www.knr.nl onder duurzaamheid / heiligen en helden.
3 juni Kevin van Ierland († 618)
Bewogen door een vogel
“In het besef te zijn verweven met het netwerk van eeuwig leven, werd hij met ontferming bewogen”
(Semanues Heany)
Sint Kevin was een Ierse kluizenaar die het klooster Glendalough stichtte. Dit klooster is nog steeds te bezoeken.
Vele legenden verhalen van zijn band met vogels, dieren, bomen en water.
Een fameus verhaal: een merel maakt een nest in zijn open hand terwijl hij langdurig aan het bidden is!
Zie www.knr.nl onder duurzaamheid / heiligen en helden.
5 juni Wereldmilieudag
Groene kerken in Nederland
“Verbeter de wereld, begin bij jezelf.”
De Wereldmilieudag is een initiatief van de Verenigde Naties om wereldwijd aandacht te vragen voor de zorg voor de aarde. Programma’s van de Verenigde Naties (UNEP, United Nations Enviromental Program) zijn daarop gericht.
In Nederland stimuleren de hulporganisaties Kerk in Actie en Tear met het project Groene Kerken gelovige gemeenschappen om te vergroenen, in de besteding van geld en het gebruik van energie. De website www.groenekerken.nl biedt een zogenaamde Toolkit en een Startpakket om aan de slag te gaan.
Daarnaast worden o.a. landelijke en regionale dagen georganiseerd.
Praktijk
In de Toolkit geeft men aandacht aan een zestal thema’s waarop men zich kan richten:
1. beleid en aanpak,
2. bewust inkopen doen,
3. energie en klimaat,
4. geloof en inspiratie,
5. omgaan met geld,
6. schepping en natuur.
7 juni Seattle (1786-1866)
Een indiaan in de kloostertuin
“Hoe kun je de lucht, de warmte van het land kopen of verkopen? Dat is voor ons moeilijk te bedenken.
Als wij de prikkeling van het water niet kunnen bezitten, hoe kunt u het van ons kopen?”
De Indiaan Seattle houdt in 1854 als chief (opperhoofd) van de Suquamish- en Duwanisch indianen een toespraak wanneer blijkt dat de blanke kolonisten met geld land van de Indianen willen kopen. Die toespraak is een pleitrede voor een andere kijk op aarde en leven. Zijn woorden maken indruk en krijgen grote bekendheid. Er spreekt een levensvisie uit waarin de mens onderdeel is van de natuur, en er niet naast of boven staat.
Chief Seattle zette zich in voor een vreedzaam overleg, werd in 1848 christen en bleef door alle partijen gerespecteerd om zijn inzet voor de aarde en voor de vrede.
Van de toespraak bestaan verschillende versies, zie Wikipedia. Ook kan men diverse gesproken fragmenten beluisteren via You Tube.
bergamot / indianennetel
Bloem
Indianenetel: In de gedachtenisborder van de Hof van Lof in Megen is ter nagedachtenis aan Chief Seattle een zogenaamde Indianenetel geplant, een volksnaam voor de Bergamotplant Monarda sp.
Wereldoceanendag: Rachel Carson
“We staan nu op een punt waar twee wegen scheiden.
De weg die we lang hebben bewandeld is misleidend gemakkelijk, en eindigt in een ramp.
De andere weg biedt tenslotte onze enige kans: een bestemming die ons het uitzicht biedt op het behoud van de aarde” (Rachel Carson, in: Silent Spring, 1962)
De Verenigde Naties hebben in 2009 8 juni aangewezen als Wereldoceanendag, om zo jaarlijks stil kunnen te staan bij de bedreigingen waaraan de oceanen blootstaan: vervuiling, opwarming, de algehele kwaliteit van water en leven, en de kwetsbaarheid en fragiliteit van de ecosystemen.
Tot de meest inspirerende en invloedrijke schrijvers behoort Rachel Carson, Amerikaans waterecoloog en oceanoloog(1907-1964). Zij zag zichzelf graag als “dichter van de oceanen”. Zij combineert haar grote deskundigheid met een fascinatie voor de schoonheid en ontzagwekkendheid van de natuur, die verwondert en klein maakt.
Haar boeken waren bestsellers en zijn nog steeds lezenswaard: Under the Sea Wind (1941) geeft een naturalistische beschrijving van het leven in de oceanen; The Sea Around Us (1951) is vol poëtisch proza over de zee, en stond meer dan een jaar op The New York Times bestsellerlijst, werd in 28 talen vertaald, en meer dan een miljoen boeken werden verkocht. Van grote betekenis was haar laatste boek, dat de noodklok luidde over milieuvervuiling: Silent Spring (1962), en dat zou leiden tot een verbod op het dodelijke insecticide DTT. De milieubeweging heeft veel aan haar te danken.
Zie het recente essay “The Right Way to Remember Rachel Carson”, in: The New Yorker, 26 maart 2018.
En: Medard Hilhorst, Rachel Carson, op de bres voor de aarde, KNNV-uitgeverij, 2022.
Vieren
Zie www.scheppingvieren.nl voor water, zee, oceaan.
9 juni Columbanus van Iona (ca. 521-597)
Keltisch groen
In 563 stichtte Columba op het Schotse eiland Iona een klooster dat een centrale functie kreeg binnen het Keltische Christendom. In ca. 800 werd er het Book of Kells geschreven, een van de oudste Keltische handschriften. Men vindt er prachtig versierde Keltische motieven waarin mens en natuur verweven zijn in geometrische vormen.
Het eiland wordt tegenwoordig bewoond door de Iona-communiteit en trekt vele bezoekers. Ook in Nederland zijn mensen lid van deze communiteit en op dit gemeenschapsleven betrokken. Jaarlijks vernieuwen zij hun gelofte, op 9 juni. Zie voor wat dit betekent de Nederlandse Iona groep.
Als kern van de christelijke Keltische spiritualiteit noemt men: presentie, poëzie en pelgrimage. Concreet geeft de groep hieraan vorm door “plekken en momenten te creëren, waar (Keltische) spiritualiteit ervaren kan worden: ruimte geven, gebrokenheid delen, heling ervaren, op weg gaan.”
In gebeden en liederen resoneert heel de schepping mee.
Vieren
Gebed voor onderweg
Op pad zijn met U, Schepper God,
is op pad zijn in Uw wereld,
vol wonderen en zó mooi.
In horizon en zee de eeuwigheid vermoeden,
en onder mij de aarde en de rots.
Op pad zijn met U, broeder Jezus,
is op pad zijn met uw vrienden,
elkaar ontmoeten, samen verder gaan,
en op het kruispunt afscheid nemen,
wetend dat U met ons allen bent.
Op pad zijn met U, Heilige Geest,
is op pad zijn met de wind,
is dansen op onstuimige muziek
en dan zo uw lied zingen,
dat anderen het kunnen horen.
Chris Polhill (zie: www.scheppingvieren.nl)
13 juni Antonius van Padua (ca. 1195-1231)
Vissen luisteren
Antonius van Padua is een volgeling van Franciscus van Assisi. Hij preekt voor de vissen die massaal naar hem komen luisteren, en zo wordt hij dikwijls afgebeeld, zoals Franciscus voor de vogels preekte.
Antonius is de beschermheilige van onder meer aardbeiverkopers. Rond zijn sterfdag zijn er volop aardbeien te oogsten.
Recept
– Voor haringsalade en andere recepten, zoals aardbeiendroom, Antoniustaart, en Watervis,
zie www.sameneerlijketen.nl, in de aparte rubriek ‘Heiligen’
20 juni Wereldvluchtelingendag
Deze dag werd in 2000 door de Verenigde Naties uitgeroepen, om aandacht te vragen voor de vluchtelingen waar ook ter wereld. Zij moeten vluchten voor oorlog, armoede of repressie, waardoor zij hun leven niet meer veilig zijn. Tegenwoordig zijn vele vluchtelingen door verandering van hun leefomgeving klimaatvluchteling geworden. Hun woongebied is onleefbaar geworden. Zie link Verenigde Naties Het gaat om een elementair mensenrecht: een veilige woonplek, bed, bad en brood. Maar evenzeer om menselijke waardigheid, om respect en menselijke bejegening.
In Nederland worden rond die datum allerlei initiatieven genomen om aandacht voor de vluchtelingen te vragen en geld in te zamelen. Zo is er de Nacht van de Vluchteling, in 2023 in het weekend van 17 op 18 juni.
24 juni Johannes de Doper (ca. 30 nChr.)
Zonnewende
Johannes de Doper, voorloper en wegbereider van Jezus, wordt zes maanden voor de geboorte van Jezus herdacht (zie Lucas 1, 26-28). De geboortedatum van Sint-Jan werd vastgesteld rond de Zonnewende, herinnerend aan een bijbeltekst uit Johannes 3, 30: “Hij (Jezus) moet groter worden, en ik (Johannes) kleiner”. Omstreeks 24 juni neemt immers de zon in kracht af om op 24 december weer met kracht de aarde te verlichten. Johannes met zijn eigen levensstijl riep op tot omkeer en doopte de mensen die daaraan gehoor gaven met water.
Kruid
St Janskruid Hypericum perforatum
Verschillende kruiden dragen als volksnaam Sint-Janskruid omdat ze rond deze dag bloeien, zoals margriet.
Een legende verhaalt dat de duivel de geneeskracht van het Sint-Janskruid heeft willen breken door met zijn klauwtjes gaatjes in het blad te prikken (vandaar de naam perforatum). In de bladeren zitten oliekliertjes die op gaatjes lijken. Als je de knoppen tussen je vingers wrijft, komt er rood sap uit. Men zag hierin een verwijzing naar het bloed dat vloeide toen Johannes onthoofd werd.
Vieren: zegen
Het kruid werd beschouwd als een heilig kruid om het kwade te weren. Sint-Janskruid, vaak samen met ander kruiden gebundeld in een Sint-Janstros, wordt nog steeds als ritueel kruid gebruikt. Kransen en kruidenbundels worden op deze dag gezegend.
Vieren: bron
Bron van het zijnde,
groot zijt Gij,
eeuwig oneindig,
en zo nabij.
tekst: Gert Landman, Liedboek 987
zie ook: www.scheppingvieren.nl
Recepten
– Sint-Janssalade met aalbessen
– Johannesbroodrepen
– “Met Sint-Jan nieuwe aardappelen in de pan”: spreekwoorden en gebruiken herinneren aan de betekenis van St. Jan in relatie tot de seizoenen; bedenk ook dat na Sint-Jan asperges en rabarberstelen niet meer worden geoogst.
– Sint Janskruidwijn: het verse kruid is niet geschikt in voedsel en drank, het gedroogde kruid is wel bruikbaar, bijvoorbeeld in thee of in een Sint-Janskruidwijn met citroenmelisse.
– Sint-Jansolie: een huismiddel bij wondjes. Er zijn nog steeds kloosters waar men Sint-Jansolie bereidt door de bloemen en bloemknoppen in olie enige tijd te laten staan. De olie krijgt een rode kleur. Van de olie gaat een verbrandende werking uit. Daarom mag de geoliede huid niet aan zonlicht wordt blootgesteld:
(zie www.sameneerlijketen.nl )
29 juni Petrus (de apostel, ca. 20-64) en Paulus (de apostel, ca. 20-67)
Peen en Peulen
De dag van Petrus en Paulus, afgekort als P&P, herinnert aan de kloostertraditie om die dag Peen en Peulen te eten.
Recept
Link naar Peen en peulen of wortelsalade, www.symbolischschikken.nl
11 juli Benedictus van Nursia (480-547)
De levende Aarde
(zie ook uitvoeriger, deze Groene Kalender, 21 maart, de sterfdag van Benedictus)
Benedictus met raaf
Benedictus, de patroon-heilige van Europa, wordt beschouwd als de vader van het kloosterleven in Europa. Religieuzen die leven volgens de “regel” van Benedictus blijven op één plek wonen, werken en bidden in een ritme van 8 uur rusten, 8 uur werken en 8 uur verdieping. Zij dragen zorg voor de plek waar zij wonen, voor de omgeving en de schepping vanuit een houding van respect en zorgvuldigheid.
In het voetspoor van Benedictus deden met name de Cisterciënzers aan landontginning. Zij speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van het landbouwbedrijf. In het hedendaags beleid van de Cisterciënzer abdij Koningsoord in Echt (Limburg) is goed te zien hoe natuur en landbouw daarbij kunnen samengaan.
Praktijk
In de benedictijner abdij van Egmond (Noord-Holland) wordt de zorg voor de aarde in praktijk gebracht in het project De levende Aarde, dat onder de bezielende leiding staat van br. Thijs Ketelaars, br. Adelbert, br. Columba en een groep tuin-vrijwilligers. Bärbel Bohling ontwierp een plan voor de tuin. Men vindt er een voedselbos en een vlindertuin met inheemse kruiden, tuinplanten en vlinderstruiken. Er zijn twee kruidentuinen, één ervan is aangelegd volgens het uit 840 overgeleverde tuinplan van de benedictijn Walafried Strabo, die abt was van een abdij in Reichenau (Duitsland). Recent kwam een kas in het beheer van de Egmondse broeders. De grond was jarenlang verpacht geweest. Br. Adelbert maakte plannen om zelf groenten te verbouwen en kruiden te kweken en wordt daarbij bijgestaan door br. Columba en diverse vrijwilligers. Men gebruikt geen bestrijdingsmiddelen en benut de principes van permacultuur.
Recept
– Pelgrimsbrood
20 juli Margaretha van Antiochië († 305)
Ook Margriet verslaat haar draak
Sinte Margriet is inmiddels van de heiligenkalender afgevoerd, omdat haar historiciteit niet bewezen is. In de Middeleeuwen is zij een geliefde heilige en wordt veel afgebeeld met een draak onder haar voeten. Ze werd beschouwd als een helper in nood en behoorde tot de zogenaamde 14 noodhelpers.
Volgens legenden was Margaretha een dochter van een heidense priester. Ze werd door haar baker gedoopt en daarom door haar vader verstoten. Omdat ze een mooie vrouw was wilde de prefect van de stad met haar trouwen, mits ze het christendom verliet. Dat weigerde ze. Ze werd daarop gevangen genomen, getroost door een duif maar belaagd door een draak van een duivel. Ze weerstond die draak en doodde hem. Het verhaal lijkt een vrouwelijke variant op de legende over Joris met de draak. Margriet werd beschermheilige van onder meer bakers, boeren, barenden en vrouwen die onvruchtbaar zijn. (zie 23 april, Sint Joris, deze Groene Kalender; zie ook www.heiligen.net)
24 juli Christoffel – Christusdrager
Een groene stok en giftig zwarte bes
Het is onzeker of Christoffel ooit bestaan heeft – hij is van de officiële heiligenkalender afgevoerd – maar in legenden en verhalen blijft hij als beschermer van reizigers bekend. Net als Margriet, werd hij gezien als een helper in nood en behoorde hij tot de zogenaamde 14 noodhelpers.
In de 12e eeuw ging het verhaal dat een reus de machtigste koning van de aarde wilde dienen. Hij merkte dat de koning angst had voor de duivel, maar ook dat de duivel bang was voor een kruis langs de weg. Vanaf dat moment besloot hij om “de man aan het kruis”, Christus, te dienen. Hij ging naar hem op zoek en kwam terecht bij een kluizenaar. Die vroeg hem of hij pelgrims over de rivier wilde dragen. Toen hij op een keer een klein jongetje naar de overkant bracht, merkte hij dat zijn last zwaarder en zwaarder werd. De reus leunde zwaar op zijn stok die hem hielp staande te blijven in de sterke stroming van de rivier. Hij had moeite de overkant te halen. Toen werd hem duidelijk dat het kind Christus zelf was, die – volgens de traditie – “de zondenlast van de wereld” op zich genomen had. Een loodzware last. Hij vroeg om gedoopt te worden zoals Jezus en liet zich Christophorus – Christusdrager – noemen. De volgende dag waren aan de stok die hij met zich meedroeg groene bladeren ontsproten.
Kruid
Christoffelkruid (Christopskraut) – Actacea spicata wordt ook zwarte gifbes genoemd. De zwarte bessen die na de bloei verschijnen zijn giftig. Het plantje komt van nature in Nederland voor, evenals in veel andere Europese landen. Als vaste plant wordt het ook in tuincentra aangeboden. Christoffel zou het kruid bij zich gedragen hebben toen hij het Christuskind over de rivier droeg: op leven en dood?
25 juli Jacobus de Meerdere, apostel (ca. 44)
Een weg naar binnen
Het graf van Sint Jacob, dat verwijst naar de apostel (Marcus 1, 16-20), bevindt zich volgens de legende in Santiago de Compostella. Het is nog steeds een favoriet doel van veel pelgrims en tochtgenoten. Ieder voor zich op zijn eigen manier de weg af, wandelend, fietsend, in gezelschap of alleen. Een weg van buiten naar binnen.
Zie www.heiligen.net
Praktijk
– Voetafdruk: wandelen is de meest milieuvriendelijke vorm van je verplaatsen. Ben je benieuwd naar je ecologische voetafdruk? Kijk dan op www.groengeloven.nl
– Stiltewandelingen: voor speciale stiltewandelingen, op initiatief van onder meer kloosters, zoals de abdij van Egmond, zie bijvoorbeeld www.abdijvanegmond.nl
Recept
– Santiago koekjes: www.sameneerlijketen.nl
– Roggebrood: van oudsher begint omstreeks 25 juli de roggeoogst. De eerste verse broden werden naar de priesters en kosters van de kerk gebracht, een stille verwijzing naar de eerstelingen van de oogst die naar de tempel werden gebracht (Deuteronomium 18, vers 4). “Tegen Sint Jacob verdwijnt alle nood: hij schaft ons aardappels en vers brood.”
Bloem
– Jacobuskruiskruid (Senecio jacobea). De bloem lijkt op een bundeling van kleine gele sterren, ze bloeit rond 25 juli. De stervorm kan verwijzen naar de sterrenhemel. De baan van het Melkwegsterrestelsel wijst in de richting van Santiago de Compostella. Compostella betekent ‘sterrenveld’. Volgens een legende werd door het vallen van sterren de locatie bepaald waar Jacobus aan land kwam, stierf en begraven werd. zie kloostertuinen.nl …
Vieren
Voor vieringen en teksten rond pelgrimeren en wandelen, zie www.scheppingvieren.nl
Earth Overshoot Day 2023
Dit is de dag waarop de wereld dit lopende jaar vanaf 1 januari reeds meer heeft verbruikt aan natuurlijke bronnen dan de aarde in 1 jaar kan dragen.
Na deze datum leven we dus ‘op de pof’ ten koste van Moeder aarde en haar toekomstige bewoners, direct: tot schade (en schande) van onze kinderen en kleinkinderen.
In Nederland werd deze ‘Overschrijdingsdag’ al op 12 april 2023 bereikt (in 2021 was dat nog 27 april) en valt die – tot dusver – elk jaar beangstigend eerder …
Onder de hasktag #Movethedate wordt opgeroepen deze dag naar later in het jaar te verschuiven door ons gedrag aan te passen.
De datum 1 augustus betreft het verbruik van de aarde door de wereldbevolking als geheel.
Global Foodprint Network rekent jaarlijks uit op welke dag ieder land afzonderlijk door zijn beschikbare voorraad heen is.
Een andere maat is in dit verband ieders individuele ‘Ecologische voetstap‘.
10 augustus Laurentius van Rome (ca. 230-258)
Zorg voor de armen
Op de feestdag van Laurentius brengt de imker zijn bijen naar de heide. Laurentius stierf als martelaar op een rooster in het vuur en werd de beschermer van allen die met vuur werken zoals koks en bakkers.
met geldbuidel
Tijdens het bewind van keizer Valerianus is Laurentius hoofddiaken van de kerk in Rome. De keizer zou hem hebben gesommeerd het kerkelijk bezit, in de vorm van een geldbuidel, aan hem te overhandigen, dat bedoeld was voor de armenzorg om ’te helen’. Laurentius gaat met een groot aantal armen naar de keizer en zegt volgens de overlevering: Hier is het kerkelijk bezit dat nooit afneemt, maar slechts toeneemt.
Kruiden
Kruiden die zijn naam dragen:
- Brunel (Brunella vulgaris), Herba St. Laurentii, Herbe de St. Laurent. Het zijn hemelsblauwe bloemen die bruin worden als door vuur verbrand.
- Heelkruid (Sanicula europaea), Herbe de St. Laurent, Kruid van Laurentius. De naam verwijst naar ‘helen, genezen’.