Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
19 maart Sint Jozef, man van Maria
Een bloeiende staf
Jozef is de man aan de zijde van Maria (Matteüs 1, 18; Lucas 1, 27). Jozef werd een patroon van timmerlieden en andere handarbeiders. Hij wordt tevens beschouwd als beschermheilige van vluchtelingen: hij vluchtte zelf met Maria en het kind naar Egypte toen de Romeinse machthebber Herodes besloot alle pasgeboren jongetjes te doden uit vrees voor een nieuwe leidsman (Matteüs 2, 13). In veel Europese landen was deze dag een feestdag die met een lekkernij gevierd kan worden.
Narcis
Een legende verhaalt dat, nadat de engel Maria verteld had dat zij een bijzonder kind zou baren, er voor haar een man gezocht moest worden. Elf jonge mannen uit Nazareth meldden zich. Jozef, de timmerman, moest ertoe worden overgehaald. De priester vroeg de mannen hun stok of staf bij hem achter te laten. De volgende dag bleek aan Jozefs staf een narcis te bloeien. In de Griekse mythologie is de bloem ontsproten op de plek waar de schone Narcisssus stierf, die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld toen hij in het water van een vijver keek. Hij was volledig op zichzelf gericht (‘narcistische persoonlijkheid’). Daarentegen toonde Jozef zich het tegenbeeld: hij richtte zich volledig op Maria en haar kind en wordt daarom uitverkoren.
Lelie
Op kunstafbeeldingen zien we dikwijls geen narcis maar een witte lelie aan de staf van Jozef bloeien. Deze bloem verwijst naar onbesproken gedrag en vinden we ook bij afbeeldingen van Maria en andere heiligen, zoals Antonius van Padua. De lelie ontbreekt bijna nooit bij Maria wanneer de engel Jezus’ geboorte aankondigt.
Amandel
Het verhaal van de bloeiende staf herinnert aan de uitverkiezing van Aäron. Voor Mozes moest een opvolger gezocht worden die het volk het beloofde land zou binnenleiden. Elk stamhoofd moest een staf achterlaten. ‘Schrijf ieders naam op zijn staf. Op die van Levi moet je Aärons naam schrijven. Leg alle staven in de ontmoetingstent, voor de verbondstekst, waar ik altijd bij jullie kom. De staf van de man die ik uitkies, zal gaan bloeien.’ (…) Toen hij (Mozes) de volgende dag de verbondstent binnenging, zag hij dat de staf van Aäron, de staf van de stam Levi, in bloei stond. Er waren knoppen ontsproten en bloemen ontloken, en de staf droeg rijpe amandelen (Numeri 17, 23).
Recepten
Zie website sameneerlijketen.nl, onder St. Jozef (aparte rubriek ‘Heiligen’)
– Sint Jozeftaart (Straubinger Jozeftorte)
– Sint Jozefsoezen. Jozef zou de soezen zelf gebakken hebben om uit te delen en om in zijn eigen levensonderhoud te voorzien bij zijn vlucht naar Egypte. Er zijn allerlei recepten voor in de oven of om in olie te bakken.
– Grote broden werden op Sicilië gebakken voor een tafel met 12 jongens en ook uitgedeeld aan de armen.
21 maart Benedictus van Nursia (ca. 480-547)
Raaf, Gezegende kruiden, Kruidenlikeur
Ofschoon overleden op 21 maart, wordt zijn feestdag op 11 juli gehouden.
Alderbertabdij te Egmond
Benedictus stichtte in 529 de orde van de Benedictijnen en werd daarmee de vader van het monnikendom in West Europa. De orde heeft veel betekend voor de ontwikkeling van (medicinale) kruidentuinen en landbouw. Met name Gregorius de Grote heeft bekendheid gegeven aan de zogenaamde Regel van Benedictus, die de basis vormde voor gemeenschappelijk leven.
Raaf
Benedictus was aanvankelijk een kluizenaar die in een grot leefde. Legenden verhalen dat een raaf hem van brood voorzag. Het herinnert aan Elia: ‘De HEER richtte zich tot Elia met de woorden: Ga weg van hier (…) zoek een schuilplaats aan de overkant van de Jordaan. Drinken kun je uit de rivier, en ik heb de raven opgedragen je daar van voedsel te voorzien (…) De raven brachten hem daar ’s ochtends en ’s avonds brood en vlees, en water dronk hij uit de rivier’ (1 Koningen 17, 2-5).
Gezegende kruiden
Het Latijnse woord benedict betekent ‘gezegend’ en is in benamingen terug te vinden.
Geel nagelkruid (Geum urbanum) wordt Benedictuskruid, gezegend kruid of ook wel gezegende wortel genoemd. De wortelstok bevat vluchtige olie die naar kruidnagel ruikt en maagversterkend werkt. Hildegard van Bingen noemde dit kruid Benedicta (de gezegende). Albertus Magnus spreekt van Sana Mundi (sana is gezond, munda is zuiver), verwijzend naar heilzame werking.
Gezegende distel (Cnicus benedictus) is een lage distel met een gele bloem. De naam verwijst naar de geneeskracht die eraan werd toegekend. De distel wordt gebruikt in vinum amararum, een bittere wijn, en in kruidenlikeur om de eetlust op te wekken. Zie link aanmaken www.kloostertuinen.nl
Benedictine – een kruidenlikeur
Het is een likeur met gezegende distel, honing en andere kruiden. Benedictine (46 % alcohol) zou voor het eerst in 1510 gemaakt zijn in het klooster van de benedictijnen in Fécamp (Normandië). Het destilleren van wijn tot brandewijn was al twee eeuwen eerder in gebruik. Toevoeging van kruiden diende aanvankelijk als medicijn. De afkorting D.O.M. op flessen verwijst naar Deo Optima Maxima, ‘aan de allerhoogste God gewijd’.
Recept
– Benedictus uiensoep met tijm, doet je bij de oogst van uien denken aan het moment waarop je de uien gepoot hebt (rond 21 maart).
– Zie ook website sameneerlijketen.nl onder Heiligen (11 juli)
25 maart: Maria boodschap
Een nieuwe lente
Deze dag, negen maanden voor de geboorte van Jezus, herinnert aan de boodschap die Maria van een engel krijgt dat zij zwanger zal worden (25 december; Lucas 1, 1-38). Goddelijke liefde en barmhartigheid zullen zichtbaar worden in dat kind.
Op afbeeldingen wordt het verhaal heel vaak uitgebeeld, met kenmerkende elementen. Vaak leest Maria een boek, de bijbel als verhaal van God en mensen. De engel draagt dikwijls een tak met een witte lelie, nog met een verscholen bloemknop. Soms is een groene lenteboom te zien als verwijzing naar de levensboom en wordt Maria afgebeeld als een tweede Eva. Vaak is ook een duif te zien: Gods geest zal op Maria en haar kind rusten.
Maria boodschap, een lentegedicht
Naar ’t midden van de dag,
in het midden van de rozen,
toen het geen winter meer
en nog geen zomer was,
zat in de schaduw van
haar wimpers zacht te blozen,
over een open blad,
de reine Maagd – en las.
Haar kleed was verse sneeuw;
met duizend ogen staarde
de blauwe lucht door ‘t loof
naar zoveel zuiverheid;
en boven Haar was hoog
de hemel, – en de aarde
lag stil en ver in ’t licht,
als een gespreid tapijt.
Haar sluier, schemerblauw,
viel langs Haar wangen teder,
en om Haar schoudren op
Haar blote voeten neer
en langzaam over ’t blad,
woog als een engelveder
een blanke bloesemtwijg
zijn schaduw heen en weer.
Zij hoorde noch zij zag
de vogel die, verscholen
als uit een open bloem
voor Haar een wijsje floot,
maar diep gebogen en
Haar voeten in violen,
vernam zij God alleen
en wat het blad besloot:
De regens zijn voorbij,
de winter is verscheiden
en gulden regen loopt
langs rank en wijnstok uit;
het duifje lokt de duif
en tussen leliën weiden
en in de rozenhof
De bruid’gom en de bruid …
Naar ’t midden van de dag
In ’t midden van de rozen,
– als woei een verre geur,
een nieuwe lente aan –
hief zij verbaasd haar blik
en zag de Vlekkeloze
vóór haar, vol eerbied, de
Gezant des Hemels staan.
Die groette Haar en ging …
en zo mijn cel na regen
ontvangt een zonnestraal
door haar verhelderd glas,
ontving zij in haar schoot
toen wondervol een zegen,
toen het geen winter meer
en nog geen zomer was.
(Jaques Schreurs, Wierookgraan, Utrecht Spectrum, 1944)
Lang
nadat de engel was gegaan
stond Maria daar nog
diep verwonderd
In de bomen woonde
het licht
dat haar was overkomen.
(Corja Bekius)
26 maart Ludger van Münster (†809)
Ganzen vertrekken
Ludgerius, apostel voor Friezen en Saksen, wordt afgebeeld met ganzen. Omstreeks zijn gedenkdag vertrekken de ganzen naar hun broedgebieden in het Noorden. Rond 3 oktober, de dag dat de relikwieën van Ludger overgebracht werden naar de dom van Münster, komen de ganzen weer terug om hier te overwinteren.
Volgens overlevering bevrijdde Ludger een akker van ganzen die daar overwinterden en fourageerden. Een andere legende verhaalt dat Ludger de ganzen tam maakte. Keltische christenen beschouwden ganzen als symbool van de Geest.
De noordelijke Nederlanden behoorden destijds tot het bisdom Münster (nu Duitsland). Ludger werd in Zuilen bij Utrecht geboren en kreeg als benedictijn zijn opleiding in York (Engeland) en in het klooster Montecassino (Italië) dat door Benedictus werd gesticht. Op verzoek van keizer Karel de Grote keert Ludger terug naar een klooster bij het huidige Münster. Hij stichtte de dom in Münster en was missionaris in het land van de Friezen. Als missionaris voor de Saksen volgde hij omstreeks 780 Lebuïnus van Deventer op.
28 maart Witte Donderdag
Graan en Brood
‘Als een graankorrel niet in de aarde valt en sterft, blijft het één graankorrel, maar wanneer hij sterft draagt hij veel vrucht.’ (Johannes 12, 20 e.v.)
Dit natuurbeeld met betrekking tot dood en leven, en vruchtbaar leven, wordt toegepast op het leven en sterven van Jezus. Het wordt tot een krachtig beeld met een nog diepere betekenis als het verbonden wordt met het alledaagse beeld van het brood. De graankorrels worden vermalen tot meel voor brood dat zelf weer gebroken en gedeeld wordt: ‘Ik ben het brood dat leven geeft’, als beeld van Jezus zelf (Johannes 6, 25 e.v.).
Recepten
– Witte Donderdagsoep, zie www.sameneerlijketen.nl
en verder:
- Apostelbrokken met kruidensoep
- Brandnetelsoep
- Groene pannekoeken
- Gründonnerstagsuppe
- Witte Donderdagsoep
Schikken
Vieren
30 maart Quirinus van Neuss (ca. 117/130)
Tot leven komen
Quirinus was een Romeinse legerofficier die paus Alexander moest bewaken. Volgens verhalen genas de paus Quirinus’ dochter van een klierziekte. Hij bekeerde zich vervolgens met zijn dochter tot het christendom en stierf de marteldood. Quirinus kwam ‘tot leven’ toen Paus Leo IX de relieken van Quirinus in 1050 schonk aan zijn zus. Zij verbleef in de abdij van de benedictinessen in Neuss. Al gauw daarna komen er bedevaarten op gang en wordt Quirinus aangeroepen bij beenwonden en andere verwondingen en ziekten.
Klein hoefblad (Tussilago farfara)
Het kleinhoefblad heette vroeger sancti Quirini, in de volksmond Quirijnskruid en Sinte-Carijnskruid. Carijn (korijn) verwijst in het Vlaams naar ‘korijnzeer’, een zwerende huidziekte. Het zonnige hoefblad bloeit omstreeks 30 maart, de datum waarop Quirinus herdacht wordt. De bladen verschijnen later. Ze bevatten een hoog slijmstofgehalte en worden gebruikt als wondmiddel, maar ook als verzachtend middel bij hoest en keelpijn. Plinius in zijn Naturalis Historia (1e eeuw) geeft een beschrijving van een geneesmiddel met klein hoefblad. De Latijnse naam verwijst naar gebruik van de plant als hoestmiddel (tussis hoesten, agere verdrijven). De naam hoestblad zou een betere naam zijn dan hoefblad, dat naar de hoefvorm van het blad verwijst.
9 april Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945)
Vrijheid, verantwoordelijkheid en een veertje hoop
De Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer is op 9 april 1945 door executie om het leven gekomen. Hij werd een jaar eerder, op 5 april 1943, gearresteerd in Berlijn. Tot zijn dood schrijft hij in de gevangenis gebeden en gedichten. In brieven aan zijn verloofde en aan een vriend worden de teksten, die op velen diepe indruk maakten, naar buiten gesmokkeld.
Bonhoeffer schrijft over vrijheid, verantwoordelijkheid en vriendschap. En over zijn geloof: dat hij zich gedragen weet door God. Recent zijn werkboekjes uitgegeven door het Bonhoeffer Werkgezelschap in samenwerking met Stichting de Roos (Culemborg).
Christien Crouwel schrijft: “Hij groeide op in een randkerkelijk gezin. Hij promoveert op ‘De kerk als gemeenschap van heiligen’. Hij wordt jeugdsecretaris van de ‘Wereldbond voor internationaal vriendschapswerk voor de kerken’. In 1934 roept hij op tot een oecumenisch concilie: want alleen in oecumenisch verband kan de kerk van Christus bereiken wat een enkele christen of een kerk niet vermag: de wereld de wapens uit handen slaan, de oorlog verbieden en zo spreken ‘dat de wereld tandenknarsend het woord van vrede verneemt en de volken zich verheugen’.”
In Bonhoeffer’s teksten vinden we beelden van ‘buiten’, uit de natuur. Corrie Kopmels (afgekort: CK) en Rene van Loenen (afgekort: RL) herschreven gedichten en teksten van Bonhoeffer, om bij te mediteren en of ze te zingen. Hier enkele voorbeelden:
Bomen, bid voor ons
in deze bange tijden
met honderd handen tegelijk.
Hongerige meeuwen, schreeuw
stamel, stenen in de muren.
Smeek, smeltend ijs en bid,
(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Gebed in grote nood, november 1943)
(…)
Dat met de troostende geluiden
die de watervogels maken
ook de slaap zal komen.
Ik nestel me,
trek de nacht over mij heen.
(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Avondgebed, 1943)
Laat warm en rustig nu de kaarsen branden
door u in onze duisternis gebracht.
(…)
we weten het: uw licht schijnt in de nacht.
(Bonhoeffer, Goede machten, december 1944)
(…)
Sta op, ik ga leven,
de nacht is voorbij
Zwermen ganzen groeten de wereld.
Nieuwe gezichten vangen mijn blik.
(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Morgengebed, 1943)
Naast het vruchtbare korenveld,
vol zorg en met eerbied bewerkt,
soms met bloed, zweet en tranen,
naast de akker van hun dagelijks brood,
laten mensen toch ook
de mooie korenbloem bloeien.
Niemand heeft haar geplant of begoten.
Weerloos groeit ze in vrijheid,
in vrolijk vertrouwen dat haar het leven
onder de hemelboog wordt gegund.
(…)
Niet alleen de rijpe vrucht
ook de bloesem is prachtig.
Of de bloesem er is voor de vrucht
of de vrucht voor de bloesem?
Wie zal het weten?
Toch zijn ze ons beiden gegeven.
Een kostbare, zeldzame bloesem,
ontsproten aan vrijheid van geest,
onbevreesd, speels, vol vertrouwen
In het uur van geluk,
zo is de vriend voor de vriend.
(Bonhoeffer, uit: De Vriend, augustus 1944)
Je komt de vrijheid op het spoor,
trouw aan die ene stem,
(…)
standvastig, kalm en onverstoord:
geheim om uit te leven
en uitzicht van Godswege.
(RL, Pelgrimslied, bij Bonhoeffer, gedicht Vrijheid)
Een godsgeschenk, ons in de handen gelegd
is vrijheid, kostbaar zaaigoed (…)
bewaard, gekoesterd en weer doorgegeven,
zo vindt het zaad de ruimte van het leven.
(RL, liedtekst uit Lied van de Vrijheid, gebaseerd op de twee peilers van vrijheid volgens Bonhoeffer: verantwoordelijkheid en gehoorzaamheid, juli 1944)
Hoop is dat ding met veertjes
dat neerstrijkt in de ziel
en wijsjes zonder woorden zingt
en nooit valt hij er stil.
Hoe hard de wind ook waaien zal
hoe hevig ook de storm
(…)
dat vogeltje houdt vol.
(Tekst oorspronkelijk van Emily Dickinson, 1830-1886, vertaling Ans Bouter)
Bronnen
Zie voor de volledige teksten de uitgaven:
– Bonhoeffer 75, Gedichten en gebeden in gevangenschap (Werkschrift 2019 -2020, De Roos, Culemborg).
– Bonhoeffer 75, Van Horen zingen – Voor Witte Donderdag en bevrijdingsmaaltijd (De Roos, Culemborg en Raad van Kerken, 2020), ook te downloaden als ‘materiaal rond 4 en 5 mei’ via www.raadvankerken.nl
Recepten
– Voor “vrijheidsmaaltijden” zie www.sameneerlijketen.nl
– Suggesties daarbij voor organisatie en gesprek, zie boven, Bonhoeffer 75: van Horen Zingen, pag. 11.
Schikkingen en Vieren
Zie www.symbolischschikken.nl bij Bijzondere Thema’s – Nationale dagen / Bonhoeffer
Zie www.scheppingvieren.nl onder het thema vrijheid/Jeanette van Osselen (Hemelvaart)
10 april Ezechiël (ca. 570 voor Christus)
Zaaien en Levenskracht
‘Zaait ge op Sint Ezechiël, zeker lukt uw tuintje wel’
In de Paasnacht staat traditioneel een tekst uit het bijbelboek Ezechiël op het leesrooster van de kerken (Ezechiël 37). Die tekst verwijst naar wonderbaarlijke levenskracht: ‘Ik zal jullie mijn adem geven zodat jullie weer tot leven komen’.
Ezechiël was een profeet die enkele eeuwen voor onze jaartelling leefde. De naam Ezechiël betekent: ‘moge God sterken’.
Levenskracht is ook in tuinzaden verborgen.
Overeenkomstig bovenstaande ‘zaaispreuk’ kunnen veel van die zaden rond 10 april worden gezaaid en aan de aarde toevertrouwd.
Vol van leven zullen wij ‘t morgenlicht begroeten.
(Lied 609, Liedboek 2013)
De Geest des Heren heeft een nieuw begin gemaakt, in al wat groeit en leeft zijn adem uitgezaaid.
(Lied 686, Liedboek 2013)
Recepten
Een passend recept met spinazie en eieren: www.sameneerlijketen.nl
Schikken
Schikvoorbeelden rond levenskracht: www.symbolischschikken.nl / trefwoorden Pasen, Paastijd
Vieren
- Teksten en liederen over levenskracht en zaaien: www.scheppingvieren.nl
- Zie ook Andries Govaart, website anderszins.eu
10 april Pierre Teilhard de Chardin (1 mei 1881 – 10 april 1955)
God in alles zien: “Mis over de wereld”
Priester Pierre Teilhard de Chardin was een Franse katholiek, behorend tot de Orde van de Jezuïeten (Societas Jesu). Hij combineerde filosofie en theologie met paleontologie en geologie. Hij bracht het denken over evolutie en het heilige samen. Het universum ziet hij als manifestatie van energie: fysiek, psychisch en spiritueel.
“Ik wil mensen leren kennen om God in alles te zien”.
Ook zei hij: De Franse paleontoloog en theoloog Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) zei eens: “In naam van ons geloof hebben we het recht en de plicht in vuur te raken voor de dingen van deze aarde.” (Diens belangrijkste boek: ‘Het verschijnsel mens’)
Deze gedenkdag is zijn sterfdag. Zie ook Konferentie voor Nederlandse Religieuzen: www.knr.nl /trefwoorden duurzaamheid, heiligen, helden.
Vieren?
Ten tijde van de Coronacrisis kunnen mensen niet samenkomen om te vieren. En hoe vier je de eucharistie als het je zelfs ontbreekt aan brood en wijn?
Dat overkwam Teilhard de Chardin in 1923, in een woestijn in China (Mongolië). Beluister zijn beroemd geworden tekst: Mis over de wereld. Of lees de oorsponkelijke vertaalde tekst
De aarde wordt zijn altaar. De nood van de wereld legt hij daarop, evenals de inspanningen die mensen zich getroosten: ze zijn de offergaven die hij aan God aanbiedt.
Voor teksten rond de schepping zie verder: www.scheppingvieren.nl
17 april Robertus van Molesme (1027 – 17 april 1111)
Robertskruid
Het Robertskruid wordt ook wel Herbe de Saint Robert, Herb Robert (Frans) en Ruprechtskraut (Duits) genoemd. De heilige Robertus zou de geneeskracht van deze plant ontdekt hebben.
Robertus stichtte een benedictijnerklooster in Molesme. Toen de gemeenschap te groot werd en de regels verwaarloosd werden, vertrok hij met de monniken Stefanus Harding en Albericus. In 1098 werden zij de stichters van een nieuw klooster in Cîteaux, nabij Dijon, en legden de basis voor de nieuwe orde van de Cisterciënzers. Dit klooster staat op een plek waar het Robertuskruid van nature groeit.
Kruid
Robertskruid, Geranium robertianum. De namen ‘bloedkruid’ en ‘bloedwortel’ verwijzen naar de bloedstelpende eigenschappen van de plant. Het kruid is zwak urinedrijvend en werd daarom ook gebruikt bij waterzucht en nierstenen. Bij ontstekingen in de mond kauwde men verse bladeren.
21 april Anselmus van Canterbury (ca. 1033-1109)
Uit het ei kruipen
“Als Sint-Anselmus u aanhoort, krijgt ge een kuiken van een oort”
(Een oort is een geldwaarde.)
Anselmus, geboren in 1033, werd aartsbisschop van Canterbury. Hij geldt als een belangrijk kerkleraar, filosoof en theoloog, zie verder bijvoorbeeld wikipedia/anselmus en www.heiligen.net
Anselmus werd tevens patroonheilige van kippenhouders. In de Paastijd leggen kippen meer eieren, ze worden broeds en de eerste kuikens dienen zich aan. Om goed verkoopbare kuikens te krijgen, was het een aanbeveling om de voorspraak van deze bisschop te vragen in een gebed: voor het nieuwe leven dat zich aandient.
Recepten
Eieren in de paastijd: www.sameneerlijketen.nl
23 april Sint Joris
Valeriaan – Joriskruid
‘Dan was jij de herder en ik was het schaap …’
Draak en schapen
Soldaat Joris (George) werd een fameuze heilige: hij zou een draak verslagen hebben die mensen belaagde. Zo vinden we hem op vele afbeeldingen terug. Bang als men was had men – volgens legende – de draak eerst schapen als voedsel gegeven, daarna werden kleine kinderen door het lot aangewezen en aan de draak geofferd. Toen het lot viel op het dochtertje van de koning, was de maat vol: Joris versloeg de draak.
De draak symboliseert het kwaad in de wereld en Joris is de bestrijder ervan. Joris staat in een oude, lange traditie van moed en strijd, maar heeft wellicht nooit bestaan. In de heiligenkalender verbindt men hem met Georgius van Lydda (van Cappadocië), zie www.heiligen.net
Toevallig wordt rond deze tijd in veel kerken de zondag van de Goede Herder gevierd, een feestdag waarbij zowel God (Psalm 23) als Jezus (Johannes 10) herinneren aan de herder die voor kwaad behoedt.
Kruid
Valeriaan, Valeriana officinalis, wordt ook Joriskruid, Joriswortel en speerkruid genoemd. De scherpe punten aan het blad doen denken aan de klauwen van de draak. Het Latijnse ‘Valera’ betekent: ‘gezond, sterk zijn.’ Het kruid is kalmerend en angstwerend, en in gebruik als slaapmiddel. Het gebruik was reeds bekend bij de Griekse geneesheer Hippocratus (ca. 400 v.Chr.). Als tinctuur (alkohol oplossing) is het nog steeds een goed middel tegen nervositeit. Zie www.kloostertuinen.nl
Recepten
– Sint Jorisbrood: herinnert aan de schapen
In Bulgarije wordt het speciale brood ter ere van Sint Joris versierd met stippen of andere figuurtjes. De stippen verwijzen naar schapen, de figuurtjes naar staf, herder of schaapshondje. Deze dag is een lentefeest voor de herders en hun schapen.
Zie www.sameneerlijketen.nl (bron: Zalig gebakken, Marianne Geurtsen)
Schikken
– Schikkingen bij de zondag van de Goede Herder, zie www.symbolischschikken.nl
Vieren
Jij zoekt voor mij groen grazig gras.
(…) In diepe nacht maak jij het licht.
Jij houdt de wacht, jij blijft in zicht.
Als ik jou heb, heb ik genoeg. (Erik Idema)
25 april Marcus – evangelist
Bonen en Pompoenen
Sinte Merc, plant uw bonen en gaat naar de kerk.
Sint Marcus-dag zaaien voor zonne (zonsopgang) om pompoenen te krijgen gelijk tonnen.
Marcus was de vroegste evangelist die, kort en krachtig, van Jezus verhaalde.
Er zijn door het jaar heen meerdere gedachtenisdagen met hem verbonden, maar 25 april herinnert juist door allerlei tuinspeuken aan hem.
Nu er gezaaid moet worden, is meer zonnewarmte nodig.
27 april Dorothee Sölle
In verbondenheid met de aarde
zout der aarde zijn
Sölle, geboren in 1929 en overleden op 27 april in 2003, is bekend om haar politieke avondgebed. Zij was een Duitse, politiek geëngageerde, theologe die belangrijk was in de vredesbeweging, met name ook in haar verzet tegen de kernwapens. Toen haar gevraagd werd waarom zij zich zo inzette voor de vrede, antwoordde zij: “ik realiseer mij nu: ik weet beter dan ooit te voren, hoe peilloos diep mijn liefde voor de schepping is, mijn geloof in de goedheid van de schepping.” (in: God heeft mensen nodig, een theologie van de schepping, 1984). Vanaf dat moment besefte zij meer dan ooit dat een weg van inkeer én toewending naar de wereld samengaan. Onder haar vele boeken: De Heenreis, over religieuze ervaringen (1975) en Mystiek en verzet (2001).
Meer dan 30 jaar was Dorothee Sölle een bron van inspiratie voor de zusters van de Hoogstraatgemeenschap in Eindhoven.
Na hun vertrek gaan nieuwe bewoners in het voetspoor van de zusters verder. Zij geven met hun leefstijl vorm en inhoud aan wie zij zijn als Groene Gemeenschap.
Zij kiezen voor behoud en herstel van de aarde door een sobere leefstijl. Zij kiezen voor biologisch verantwoord voedsel en tweedehandse goederen, maar ook door vluchtelingen als medebewoners van deze aarde in huis op te nemen.
Laat het recht als water golven, en gerechtigheid als een immer vloeiende beek (Amos 5, 24).
In het voormalige kloostergebouw van de zusters van Liefde aan de Hoogstraat zijn ook organisaties ondergebracht als Emmaus, De Omslag, Vluchtelingenwerk en de Grieks-Orthodoxe Kerk.
Zie www.hetkloosterhofvangestel.dse.nl
29 april Catharina van Siena (ca. 1347-1380)
Pinksterbloem – Katrienkes
Sint-Katrien draagt de roem van de boomgaard in de bloem
pinksterbloem 
boomgaard 
Als de gedachtenis van Catharina van Siena gevierd wordt, staan de fruitbomen in bloei en bloeien de pinksterbloemen voluit. Catharina werd met Theresia van Avila in 1970 tot kerklerares uitgeroepen. Tijdens haar leven, als lid van de derde (leken)orde van de Dominicanen, keerde mede door haar inzet de paus van Avignon (Gregorius XI) terug naar Rome.
1 mei Marculphus van Nanteuil (ca. 490 -558)
Franse koningen: koningszeer
Marculphus kreeg van de Franse koning een stuk land in Normandië, nu bekend als Saint Marcoef de L’isle. Hij stichtte er een klooster voor kluizenaars die leefden volgens het model van de Egyptische kluizenaars. In het begin was de leefregel van Augustinus leidend, later werd het een klooster in de benedictijnse traditie. Marculphus kreeg bekendheid doordat hij Franse koningen genas van ‘koningszeer’, scrofulose, een lymfeklierzwelling. In 898 werden zijn relieken overgebracht naar een speciale schrijn in Corbeny, bij Reims. Na hun kroning bezochten Franse koningen zijn schrijn om zich tegen deze ziekte te beschermen. Marculphus werd de patroon van apothekers en aangeroepen bij klierziekten.
Kruid
– Knopig Helmkruid, Scrophularia nodosa, St.Markoenskruid
Het kruid wordt ook wel aambeiwortel of scrofelkruid genoemd. De wortelstok heeft enige gelijkenis met aambeien, kleine zwellingen. Misschien ‘helpt’ het, maar of het kruid werkelijk ‘werkt’ is niet aangetoond.
Maria-Meimaand
Bloemen, Meiwijn en Geurende kruiden
Rond 1 mei werd het voorjaarsfeest ter ere van de Romeinse godin Flora gevierd, godin van de lente en de bloemen.
In 1579 begon Carolus (Karel) Borremeus, aartsbisschop van Milaan en later heiligverklaard, dit algemeen geliefde voorjaarsfeest om te buigen naar een katholiek feest waarin Maria een centrale plaats heeft. Dit feest werd in de 18e eeuw door de Jezuïeten in Italië verder uitgebouwd tot een hele maand: Maria-meimaand, waarbij men op 1 mei (Dag van de arbeid) in het bijzonder Jozef, de timmerman (arbeider), eert.
Tot op vandaag krijgt Maria in de meimaand alle aandacht. In kerken en kapellen richt men zich tot Maria in gebed en zien we extra bloemenhulde bij Mariabeelden.
De naam Mei gaat terug op nog een andere Romeinse godin, Maia, godin van vruchtbaarheid, liefde en ontluikend leven.
meidoorn
Bloemen
Er zijn veel bloemen die deze maand bloeien, in de volksmond Maria-bloemen genoemd. Ze dragen vaak de kleuren wit en blauw.
Witte bloemen herinneren aan haar ongereptheid (‘maagdelijkheid’): stevige witte rozen en lelies, maar ook kwetsbare madeliefjes en margrieten.
Blauwe bloemen verwijzen naar haar hemelse status (‘hemelse’ koningin), het blauw van de hemel, het is een ‘dure’ kleur. Voorbeelden van blauwe Maria-bloemen: vergeet-mij-niet, korenbloem, zwaardlelie, viool, bernagie, akelei en erepijs.
Zie www.symbolischschikken.nl (opgenomen onder ‘bijzondere thema’s)
Kruiden
– Lievevrouwebedstro, Galium odoratum
– Echt walstro, Galium verum, Onze lieve vrouwe bedstro
Een legende verhaalt dat Maria deze kruiden een heerlijke geur gaf, toen Jozef ze voor haar had verzameld als bedstro. De geur van Lievevrouwebedstro is gedroogd het sterkst. De volksnaam mottenkruid herinnert aan de gewoonte om met de geur van het kruid motten weg te houden uit de linnenkast.
Recepten
Beide kruiden worden gebruikt voor het kruiden van zogenaamde meiwijn, bowl en likeur. De bloemen zijn te gebruiken in thee.
Zie verder www.sameneerlijketen.nl
Vieren
Zie ook www.scheppingvieren.nl
12,13,14 mei IJsheiligen: Pancratius, Servatius, Bonifatius
Nachtvorst en toch een groen graf
– Pancraas, Servaas en Bonifaas, zij geven vorst en ijs helaas
– Voor de nachtvorst zijt gij niet beschermd, totdat Servatius zich ontfermt
– Tot Bonifaas, die strenge baas, wees voor vrucht op vorst beducht
jasmijn
Pancratius, Servatius en Bonifatius worden beschouwd als ‘ijsheiligen’ en achtereenvolgens op 12, 13 en 14 mei herdacht. Allerlei tuin- en weerspreuken herinneren aan hen. Nachtvorst kan in het late voorjaar fnuikend zijn voor bloesems van vruchtbomen. Met het buitenzetten van potplanten kan men daarom maar beter wachten tot na de IJsheiligen.
Pancratius van Rome en Bonifatius van Tarsus waren tijdgenoten. Bonifatius werd omstreeks 306/307, vier jaar na Pancratius, onthoofd in Rome. Niet te verwarren met ‘onze’ Sint Bonifatius die bij Dokkum werd vermoord (754).
Over Servatius – eerste Nederlandse bisschop – gaat de legende dat hij in 384 zijn bisschopszetel wilde verplaatsen van Tongeren naar Maastricht. Onderweg overleed hij. Toen hij in Maastricht werd begraven, bleef zijn graf groen. De Sint-Servaas kerk in Maastricht herinnert aan hem.
sering
Bloem
– De Sering wordt ook Servaasbloem genoemd omdat het begin van bloei van deze geurende struik zo rond deze dagen, de IJsheiligen, ligt.
15 mei Isidorus van Madrid (ca. 1070-1130)
– De kachel uit, de zon neemt het over
– De boerenheilige deelt, wat hij heeft
– Isidoor voorbij, noordenwind voorbij
– Isidoorke thuis, uit het fornuis
Vroeger was het houtgestookte fornuis de warmtebron voor het hele huis. Rond 15 mei werd het fornuis niet meer doorlopend gestookt (in Spanje).
Isidorus was een eenvoudige boerenknecht. Hij werd patroon van landbouwers en tuinders. Ook is hij patroon van de stad Madrid. Wat nu een park is in deze stad, zou voorheen het land geweest zijn dat Isidorus als boerenknecht bewerkte.
Legenden verhalen hoe bijzonder hij was. Zo leidden engelen de ploeg met ossen als Isidoor aan het bidden was. Ook schoot hij hongerende vogels te hulp met het zaad dat bestemd was voor een nieuwe graanoogst. De zakken raakten erdoor half leeg. Maar toen Isidorus het zaad ging zaaien waren de zakken weer gevuld. Het leverde de verraste landheer opnieuw een overvloedige oogst. Een ander verhaal van overvloed speelde rond een feestelijke maaltijd. Isidorus was uitgenodigd maar kwam te laat: er was nog maar één brood over. Isidorus was in gezelschap van arme mensen en besloot het brood te delen: er was genoeg voor iedereen en er bleef nog een volle mand brood over.
Recept
– Isidorusringen, eenvoudig Spaans gebak met broodmeel,
1 juni Thomas Berry (1914-2000)
Verwevenheid van leven
“Het universum is een gemeenschap van subjecten, niet een verzameling van objecten.”
Thomas Berry was een religieus lid van de congregatie van Passionisten en tevens theoloog en cultuurhistoricus. Vanuit de zorg voor de schepping benadrukte hij de verwevenheid van al het leven op aarde. Voor bovenstaand citaat en meer over Thomas Berry, zie de website van de Konferentie van Nederlandse religieuzen, op www.knr.nl onder duurzaamheid / heiligen en helden.