Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
Pete Seeger (1919-2014)
Pete Seeger was een opvallend vroege milieuactivist van het eerste uur. Zie hiervoor ook deze Groene kalender 22 april Earth Day en 8 juni Wereldoceanendag. Tijdgenoot van Pete Seeger destijds was Rachel Carson met haar geruchtmakende boek Silent Spring (1962) die een wereldwijde milieubeweging in gang zette.
Met banjo en zeilschip voor het milieu
De Amerikaanse muzikant-activist Pete Seeger werd op 3 mei 1919 geboren en overleed op 27 januari 2014 op vierennegentigjarige leeftijd. Wie de tweede helft van de vorige eeuw bewust heeft meegemaakt kunnen zijn liedjes niet zijn ontgaan. We shall overcome – door Seeger in de jaren zestig geschreven tijdens de periode van de strijd voor burgerrechten van zijn zwarte landgenoten – is sindsdien een klassieker bij tal van manifestaties. Tijdens de oorlogsjaren werkte hij nauw samen met die andere held van de Amerikaanse folkmusic, Woody Guthrie (groot inspirator van Bob Dylan). Vanaf 1947 speelde hij in The Weavers, in die jaren ontstond If I had a hammer. De jaren vijftig, met het klimaat van anti-communisme en wantrouwen tegen links activisme, brachten ook Seeger in het nauw, maar tien jaar later brak zijn bloeitijd aan. Where have all the flowers gone en Turn, turn, turn (Seegers bewerking van de bekende tekst uit het Bijbelboek Prediker) kregen talloze uitvoeringen tijdens concerten en op de plaat en behouden sindsdien een eigen plaats in de archieven van de onvergetelijke muziek.
Pete Seeger was als natuurliefhebber ook één van de eerste Amerikaanse milieuactivisten. Diep onder de indruk van de enorme vervuiling van de Hudson rivier, nam hij het initiatief voor het Clearwater project. In dat kader werd een gelijknamig zeilschip gebouwd, een replica van het type dat in de eeuwen daarvoor voor transporten over de rivier werd gebruikt. Het schip (kort geleden nog gerestaureerd) figureerde in tal van manifestaties, waarvoor Seeger ook een speciale song schreef: The Hudson River Song (ook wel: My Dirty Stream). Het Clearwater Project kreeg een status vergelijkbaar met de Waddenvereniging in Nederland, en leidde uiteindelijk ook tot een gelijknamige wet met een belangrijke status in de Amerikaanse milieuwetgeving.
Van Pete Seeger kunnen we leren hoe belangrijk muziek en andere kunstvormen zijn bij het voeren van actie voor gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping. Op het internet (bijvoorbeeld bij YouTube) zijn de meeste van zijn songs te vinden en te beluisteren.
Dat zijn liedjes mogen blijven klinken en dat hij ook in ons land nog veel spiritueel-artistieke navolgers zal krijgen!
Met dank aan: Kees Tinga (*1947), hij is gepensioneerd theoloog en muziekliefhebber. Na jaren van beroepsmatige activiteit voor initiatieven op het gebied van kerk en duurzaamheid, is hij nu nog als vrijwilliger actief, o.a. voor de website kerkenmilieu.nl en voor de Nieuwsbrief Groene Kerken.
Fair-trade dag (tweede zaterdag in mei)
Eerlijke handel over grenzen
Op deze Fair-trade dag wordt aandacht gevraagd voor eerlijke handel. In meer dan 70 landen wordt aan deze dag deelgenomen. Vele vrijwilligers zijn door het jaar heen betrokken bij de verkoop van producten die ‘fair-trade’ zijn. Het gaat hen erom de aarde en de mensen daarop recht te doen. In veel kerken worden, na de zondagse dienst, producten uit de Wereldwinkel ter verkoop aangeboden.
Zie verder Worldfairtradeday of WorldfairtradeUK
Juni: Open tuindagen
Meer en meer is het gebruikelijk om in juni zogenaamde “Open tuindagen” te organiseren. Ook kerk- en kloostertuinen doen daaraan mee. Bijvoorbeeld: de Oranjekerk in Amsterdam en de kloostertuin van de minderbroeders franciscanen in Megen.
Voor data, zie www.kerktuinen.nl, www.hofvanlof.nl en www.opentuinagenda.nl
5 juni Wereldmilieudag
Groene kerken in Nederland
“Verbeter de wereld, begin bij jezelf.”
De Wereldmilieudag is een initiatief van de Verenigde Naties om wereldwijd aandacht te vragen voor de zorg voor de aarde. Programma’s van de Verenigde Naties (UNEP, United Nations Enviromental Program) zijn daarop gericht.
In Nederland stimuleren de hulporganisaties Kerk in Actie en Tear met het project Groene Kerken gelovige gemeenschappen om te vergroenen, in de besteding van geld en het gebruik van energie. De website www.groenekerken.nl biedt een zogenaamde Toolkit en een Startpakket om aan de slag te gaan.
Daarnaast worden o.a. landelijke en regionale dagen georganiseerd.
Praktijk
In de Toolkit geeft men aandacht aan een zestal thema’s waarop men zich kan richten:
1. beleid en aanpak,
2. bewust inkopen doen,
3. energie en klimaat,
4. geloof en inspiratie,
5. omgaan met geld,
6. schepping en natuur.
Wereldoceanendag: Rachel Carson
“We staan nu op een punt waar twee wegen scheiden.
De weg die we lang hebben bewandeld is misleidend gemakkelijk, en eindigt in een ramp.
De andere weg biedt tenslotte onze enige kans: een bestemming die ons het uitzicht biedt op het behoud van de aarde” (Rachel Carson, in: Silent Spring, 1962)
De Verenigde Naties hebben in 2009 8 juni aangewezen als Wereldoceanendag, om zo jaarlijks stil kunnen te staan bij de bedreigingen waaraan de oceanen blootstaan: vervuiling, opwarming, de algehele kwaliteit van water en leven, en de kwetsbaarheid en fragiliteit van de ecosystemen.
Tot de meest inspirerende en invloedrijke schrijvers behoort Rachel Carson, Amerikaans waterecoloog en oceanoloog(1907-1964). Zij zag zichzelf graag als “dichter van de oceanen”. Zij combineert haar grote deskundigheid met een fascinatie voor de schoonheid en ontzagwekkendheid van de natuur, die verwondert en klein maakt.
Haar boeken waren bestsellers en zijn nog steeds lezenswaard: Under the Sea Wind (1941) geeft een naturalistische beschrijving van het leven in de oceanen; The Sea Around Us (1951) is vol poëtisch proza over de zee, en stond meer dan een jaar op The New York Times bestsellerlijst, werd in 28 talen vertaald, en meer dan een miljoen boeken werden verkocht. Van grote betekenis was haar laatste boek, dat de noodklok luidde over milieuvervuiling: Silent Spring (1962), en dat zou leiden tot een verbod op het dodelijke insecticide DTT. De milieubeweging heeft veel aan haar te danken.
Zie het recente essay “The Right Way to Remember Rachel Carson”, in: The New Yorker, 26 maart 2018.
En: Medard Hilhorst, Rachel Carson, op de bres voor de aarde, KNNV-uitgeverij, 2022.
Vieren
Zie www.scheppingvieren.nl voor water, zee, oceaan.
20 juni Wereldvluchtelingendag
Deze dag werd in 2000 door de Verenigde Naties uitgeroepen, om aandacht te vragen voor de vluchtelingen waar ook ter wereld. Zij moeten vluchten voor oorlog, armoede of repressie, waardoor zij hun leven niet meer veilig zijn. Tegenwoordig zijn vele vluchtelingen door verandering van hun leefomgeving klimaatvluchteling geworden. Hun woongebied is onleefbaar geworden. Zie link Verenigde Naties Het gaat om een elementair mensenrecht: een veilige woonplek, bed, bad en brood. Maar evenzeer om menselijke waardigheid, om respect en menselijke bejegening.
In Nederland worden rond die datum allerlei initiatieven genomen om aandacht voor de vluchtelingen te vragen en geld in te zamelen. Zo is er de Nacht van de Vluchteling, in 2023 in het weekend van 17 op 18 juni.
Earth Overshoot Day 2023
Dit is de dag waarop de wereld dit lopende jaar vanaf 1 januari reeds meer heeft verbruikt aan natuurlijke bronnen dan de aarde in 1 jaar kan dragen.
Na deze datum leven we dus ‘op de pof’ ten koste van Moeder aarde en haar toekomstige bewoners, direct: tot schade (en schande) van onze kinderen en kleinkinderen.
In Nederland werd deze ‘Overschrijdingsdag’ al op 12 april 2023 bereikt (in 2021 was dat nog 27 april) en valt die – tot dusver – elk jaar beangstigend eerder …
Onder de hasktag #Movethedate wordt opgeroepen deze dag naar later in het jaar te verschuiven door ons gedrag aan te passen.
De datum 1 augustus betreft het verbruik van de aarde door de wereldbevolking als geheel.
Global Foodprint Network rekent jaarlijks uit op welke dag ieder land afzonderlijk door zijn beschikbare voorraad heen is.
Een andere maat is in dit verband ieders individuele ‘Ecologische voetstap‘.
1 september Begin van een 6 weken-periode voor de schepping
Zorg voor de aarde!
De aarde in een bidvorm omvat
Sinds de eerste Oecumenische Europese Kerkenconferentie in Bazel (1989) vragen Oosterse en Westerse kerken de nationale en locale kerken om in deze periode extra aandacht te besteden aan de zorg voor de schepping.
Het betreft de periode vanaf 1 september tot ca. 15 oktober (in feite de tweede zondag van oktober, eventueel tot en met 4 oktober). Het initiatief werd in 2002 ondersteund door de Wereldraad van Kerken. In 2015 sluit paus Franciscus zich aan bij een wereldgebedsdag voor de schepping: de aarde, ons huis. Zijn veelgelezen en lezenswaardige encycliek Laudato si (2015) bespreekt aspecten van het milieuvraagstuk in relatie tot gerechtigheid en vrede vanuit een gelovig perspectief.
Protestantse, katholieke en orthodoxe kerken trekken hier dus samen op en willen aan deze scheppingsperiode vormgeven in vieringen en activiteiten. De steun ervoor is binnen de kerken zeker aanwezig, maar moet liturgisch en praktisch nog steeds wel opnieuw onder de aandacht gebracht worden. Daarom schetsen we hierna de achtergrond iets uitgebreider.
Het pleidooi
Het pleidooi om aandacht aan de schepping te geven kwam aanvankelijk vanuit de Orthodoxe Kerken van de kant van de oecumenisch ingestelde patriarch Dimitros I (+1991). De Orthodoxen beginnen op 1 september een nieuw kerkelijk jaar met een periode van gebed: 1 september wordt een biddag voor de aarde. Patriarch Bartlomeus herhaalt in 2014 de oproep voor de gebedsdag voor schepping tegen de achtergrond van de milieuvraagstukken die de aarde bedreigen. DE CEC (Conference of European Churches) nam al in 1992 het voorstel voor een scheppingsperiode over, de Wereldraad van Kerken volgde in 1997 (en bevestigde dit opnieuw in 2002).
Binnen de Wereldraad van Kerken werd reeds lang aandacht geschonken aan milieuvraagstukken vanuit een gelovig oecumenisch perspectief. Zo was er in 1979 in Boston de Wereldraadconferentie “Science, Technology and the Future” waar bedreigingen en uitdagingen voor de toekomst bijzondere aandacht kregen. Men pleitte voor een “Just, participatory and sustainable society” (JPSS). Van belang was dat iedereen zou kunnen participeren, ook juist de gemarginaleerde mensen in een samenleving. Brede steun in Nederland kreeg het Concilair Proces, waartoe in 1983 de Wereldraad opriep, waarin de samenhang van gerechtigheid, vrede en milieu centraal stond: “peace, justice and the integrity of creation” (heelheid van de schepping) heette het toen. Kerken zouden hiertoe moeten samenkomen en samenwerken. Vele locale kerken participeerden in de jaren erna eendrachtig in dit proces, met aandacht voor een eigen, nieuwe levensstijl.
Aarde / Zonnebloem
Praktijk
Na “Bazel” (1989) werd een Christelijk Europees Milieu Netwerk in het leven geroepen (ECEN European Christian Environmental Network), dat in 1999 bij de kerken aandrong op het in acht nemen van de scheppingsperiode.
Bij de Raad van Kerken in Nederland zijn Groene Websites ontwikkeld die informatie en verdieping bieden: rondom “vieren” www.scheppingvieren.nl en www.symbolischschikken.nl en rondom diaconale, aarde-gerichte activiteiten www.sameneerlijketen.nl, www.kerktuinen.nl en www.kloostertuinen.nl
Ook deze Groene Kalender beoogt op het raakvlak van geloof en milieu samenbindend en stimulerend te zijn. Verder biedt de website van Kerk en Milieu (Raad van Kerken) een agenda, achtergrondinformatie, columns, enz.
Kerk in Actie (deel van de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland) ontwikkelde in samenwerking met TEAR het project Groene Kerken om zowel protestantse als katholieke geloofgemeenschappen te inspireren en te verbinden in het groene-kerk-zijn. De intentie van de eerste projectleider Sjoerd van Schooneveld was om dit project uit te breiden tot contacten met moslims en moskeeën. In 2018 hebben inmiddels 200 gelovige gemeenschappen zich geregistreerd als “groen”, zie voor inspiratie en criteria www.groenekerken.nl
Ook de KNR (Konferentie van Nederlandse Religieuzen) ontwikkelde website Laudate si met allerlei suggesties om de scheppingperiode handen en voeten te geven, zie ook zie KNR
Praktijk – suggesties
- website Groene Kerken met toolkit groenekerken.nl,
- website Laudate si
- voor Agenda en overzicht van groene websites, kerkenmilieu.nl
- Schikkingen met bloemen van het seizoen: symbolischschikken.nl , zie zomer /schepping
- Door Marijke de Bruine ontwikkeld, een serie gebedsdiensten rond de schepping, zie scheppingvieren.nl/ bij vieringen/schepping
Literatuur
– Het belang van de internationale oecumenische beweging voor kerk en maatschappij moet niet worden onderschat: de christelijk-maatschappelijke betrokkenheid was aanzienlijk (zie een bijdrage hierover in het boek: Wereldgeschiedenis van Nederland, 2018).
– Zie voor Laudato si, bijvoorbeeld RK documenten
– Voor Groene bijbel en Maak je bijbel groen (paperback), NBG, https://www.bijbelgenootschap.nl/groenebijbel/
1 september Wereldgebedsdag voor de schepping
Zorg om de aarde
In 2015 verschijnt de veel gelezen en lezenswaardige Encycliek Laudato si. Het gaat erin om de zorg voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis.
In hetzelfde jaar roept Paus Franciscus op tot een jaarlijks terugkerende wereldgebedsdag waarop de zorg voor de aarde aandacht krijgt. Hij volgt daarmee de Orthodoxe Kerken na die dit al sinds 1989 praktiseren.
De datum 1 september is het begin van de zogenaamde scheppingsperiode, die ongeveer 6 weken duurt. In deze periode tot ca. 15 oktober (in feite: de tweede zondag van oktober) wordt in kerken extra aandacht geschonken aan de aarde en de milieuvraagstukken die de schepping bedreigen. Alle Europese kerken (protestant, katholiek en orthodox) hebben zich dit samen met de Wereldraad van Kerken ten doel gesteld.
Zie ook de websites:
www.scheppingvieren.nl
www.symbolischschikken.nl
www.sameneerlijketen.nl
Duurzame Dinsdag
Welvaart is meer dan winst
Jaarlijks wordt op de eerste dinsdag van september, naar analogie met de 3e dinsdag, een Duurzame Troonrede gehouden. Een dag waarop bijzondere aandacht wordt gevraagd voor duurzaamheid. Een koffer vol met duurzame ideeën wordt vervolgens aan het kabinet aangeboden.
Zie verder website Duurzame dinsdag.
In 2018 sprak Volkert Engelsman, nummer 1 in de Trouw Duurzame Top 100:
- “Welvaart is meer dan winst”
- “We lijken op een winstverslaafde junk die in een roes zijn eigen vitaliteit afbreekt”
- “Voor het ontstaan van een nieuwe economie is een zekere rebelsheid nodig”
4 september Albert Schweitzer (1875-1965)
Eerbied voor alle leven
Albert Schweitzer was predikant en arts. Hij werkte als arts in Afrika en raakte bekend door zijn opvatting dat alle leven eerbied toekomt.
Een van zijn uitspraken is:
- Als een mens zijn eerbied verliest voor een deel van het leven, zal hij zijn eerbied verliezen voor het gehele leven.
- En: De mens beheerst de natuur voor hij geleerd heeft zichzelf te beheersen.
Suggesties literatuur:
- Albert Schweitzer, Eerbied voor het leven. Hoofdstukken uit zijn ethiek (uitg. Voorhoeve, Den Haag, z.j.)
- Albert Schweitzer, Straatsburgse preken (uitg. Voorhoeve, Den Haag)
- teksten van Hans Bouma
8 september Geboorte van Maria
Graankorrels als zaad gezaaid
De eerste wintergranen worden in de aarde gezaaid. ‘Als Maria is geboren, zaai dan vlijtig uw koren.’
Op 15 augustus maakt men kruidenbundel waarin korenaren zijn gestoken. Deze bundels worden gezegend, en graankorrels worden toegevoegd aan het zaaigoed. Zie ook deze Groene kalender: 15 augustus, Maria ten hemelopneming
En is nog een ander gezegde: Op onze Lieve Vrouwe geboort, gaan de zwaluwen voort.”
Deze spreuk verwijst naar de zwaluwen die rond deze datum naar het zuiden trekken.
Tweede zondag van september Ziekenzondag – Zonnebloemzondag
Zonnebloemen in een tuin: ‘in uw licht zien wij licht’ (Psalm 36,10)
Op deze dag is er ook in kerken aandacht voor de nationale Ziekenzondag waarin zieken met een fysieke handicap en hun 42.000 vrijwilligers in het zonnetje worden gezet. De Nationale Vereniging de Zonnebloem (www.zonnebloem.nl) zorgt met uitjes en activiteiten dat mensen niet vereenzamen, maar zich gedragen weten door anderen.
De dag valt in 2020 op 13 september.
Praktijk
- Plukbloemen in de tuin zie kerktuinen.nl en www.kloostertuinen
- Schikken met de seizoenen zie symbolischschikken.nl
15-21 september Vredesweek (derde week van september)
“We hebben de vrede verloren” (Paus Franciscus)
Vrede heeft alles met gerechtigheid te maken, met eerlijk delen. En daarmee ook met de wijze waarop we met de aarde omgaan, al haar schatten, ruimte, grondstoffen en haar klimaat, dat door ons toedoen wordt bedreigd. We hebben de vrede verloren betekent: we zijn er niet in geslaagd ons samenleven in te richten volgens de principes van rechtvaardigheid en duurzaamheid. En dus ook: we weten heel goed wat ons te doen staat …
De Verenigde Naties stelden de Internationale Dag van de Vrede vast op 21 september.
Links:
- Bloemcomposities, zie symbolischschikken.nl / vredesweek voor teksten en voorbeelden
- Recept: Groene vrede – Kikkererwten met andijvie (Carolien Looman)– op sameneerlijketen.nl / herfst-vredesweek
Zaterdag 16 september is het zover: World Cleanup Day 2023.
Over de hele wereld gaan mensen die dag de straat op om hun buurt zwerfafval-vrij te maken.
Dat levert een schonere omgeving op en een prachtig, wereldwijd signaal dat iedereen daar een belangrijke bijdrage aan kan leveren.
In Nederland is Plastic Soup Foundation initiatiefnemer van World Cleanup Day. Zie ook IVN.nl
Nederland Schoon steunt dit initiatief. Help jij ook mee?
21 september Dag van de vrede
Vrede met de aarde?
De Verenigde Naties hebben deze dag ingesteld als Vredesdag. Ook veel christelijke kerken en organisaties hebben deze Vredesdag in hun jaarkalender een plek gegeven binnen een Vredesweek. In Nederland organiseert de organisatie PAX (vrede) een week lang allerlei activiteiten.
In die week wordt stilgestaan bij de wijze waarop wij ons tot de aarde verhouden. Daarbij is het van belang oog te hebben voor diepere oorzaken van conflicten, lokaal en wereldwijd. Hebben wij “vrede met de aarde” of staan we ermee op gespannen voet? Denk aan conflicten die onder meer gaan om het belang van water, olie, grondstoffen, mineralen, vruchtbare grond. Conflicten dreigen daar waar zich schaarste voordoet, zoals bij brak tegenover zoet water in Israël/Palestina.
In de joodse Bijbel (Tenach) vindt men regels voor het sparen van vruchtbomen in geval van conflicten: ze mogen niet worden vernietigd omdat ze levensvoorwaarde zijnen voor de toekomst onontbeerlijk (bijv. in Deuteronomium 20).
Vredesduif
De duif als beeld van vrede herinnert aan het bijbelverhaal over Noach. Na de vloed kwam een duif terug met een groen takje in haar bek: teken dat leven op aarde weer mogelijk was (Genesis 8). Pax-vredesduiven worden in de vredesweek jaarlijks uitgereikt aan 10 mensen/organisaties die zich op bijzondere wijze hebben ingezet om vrede en verzoening te bevorderen.
Link
- kritisch bij Deuteronomium: zie website bijbelaantekeningen.nl
- voor inspiratie zie ook de uitgebreide websites www.scheppingvieren.nl, www.symbolischschikken.nl en www.sameneerlijketen.nl
26 september Wangari Maathai (1940-2011)
Denk globaal, handel locaal
Wangari Maathai was de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg omdat zij “aan de frontlinie staat van inzet voor een ecologisch verantwoorde sociale, economische en culturele ontwikkeling, niet alleen in Kenia, maar in geheel Afrika.” Zij was hoogleraar diergeneeskunde.
Ontwikkeling was voor haar onlosmakelijk verbonden met de rechten van de armsten en de zorg voor het milieu. In 1977 richtte zij de Green Belt Mouvement op, een organisatie die inmiddels meer dan 30 miljoen bomen heeft geplant in Afrika. Zie www.knr.nl duurzaamheid, heiligen en helden.
4 oktober Franciscus van Assisi (ca. 1181-1226)
Lofzang op heel de schepping
Franciscus werd bekend door zijn “Zonnelied” (het lied van broeder zon), een Lofzang op de schepping, veelvuldig op muziek gezet en te beluisteren (op YouTube). De zonnebloem is daarom zo geschikt om hem te gedenken.
Franciscus, zoon van een lakenhandelaar, schonk zijn bezittingen aan de armen en koos ervoor bezitloos door het leven te gaan. Die weg meende hij te moeten gaan. Hij kreeg veel volgelingen en stichtte de orde van de ‘Minderbroeders’. Hij beschouwde alle schepselen, dieren, kruiden en bloemen, maar ook elementen als water, vuur, lucht en aarde als zijn broeders en zusters. Hij voelde zich ermee verbonden en zag ze als zijn gelijken.
‘Het belang van kleine dagelijkse handelingen kan niet genoeg onderstreept worden’
en ‘iets hergebruiken in plaats van weg te doen kan een daad van liefde zijn ‘.
(uit: www.laudato-si.nl, zie paragraaf 211)
Laudato Si
Het eerste woord uit het Zonnelied ‘Laudato’, keert terug in de titel van de encycliek Laudato-si. De ondertitel vn de encycliek luidt: “Over de zorg voor ons gemeenschappelijke huis”. Deze ‘groene, ecologische’ encycliek verscheen op de dag van de Aarde, 5 juni 2015. Eenheid en samenhang van de schepping wordt erin zichtbaar gemaakt. Paus Franciscus nam het initiatief, maar zijn voorganger paus Benedictus (met name nog als kardinaal Ratzinger) verrichtte reeds veel werk.
De paus roept eenieder op om ‘beschermer van de schepping’ te worden. Hij voegt een nieuw element toe aan de sociale leer van de kerk, namelijk onze gemeenschappelijke plicht om niet alleen mensen, maar de gehele schepping tot haar recht te laten komen. Hij neemt stevig stelling tegen een cultuur van verspilling. De paus laat zich inspireren door Franciscus van Assisi in diens gelovige en praktische betrokkenheid op de aarde. Diens levenshouding is er een van verwondering en dankbaarheid. Franciscus van Assisi herkende God met name in de armen, en in alle andere – kwetsbare – schepselen en elementen van de aarde. Ze zijn als broers en zussen voor hem. De aarde (die leven brengt) ziet hij als moeder.
De paus roept op tot een integrale ecologie als wij de aarde ontwikkelen. Een zorgvuldige omgang met de aarde betrekt hierin ook politiek, economie, religie, cultuur en ethiek. De encycliek richt zich zowel op regeringen als op mensen persoonlijk. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ook het kleine, dagelijkse handelen krijgt daarmee betekenis en gewicht.
Schikken
- Passende schikkingen rond het Zonnelied en rondom het “Tau”-symbool, zie www.symbolischschikken.nl
- Voor Zonnebloem en Citroenkruid (Artemisia abrotanum), zie de link naar planten/symboliek. Het citroenkruid draagt zijn naam, in het Frans: ‘Buisson de St.Francois’. Het naar citroen geurende struikje (‘buisson’) gebruikt men in de Middeleeuwen om insecten te weren.
Recepten
- Franciscuskoekjes, zie sameneerlijketen.nl/ onder Franciscus
Zie voor alle recepten de Website sameneerlijketen.nl, in de rubriek ‘Heiligen’, 4 oktober Franciscus:
4 oktober Werelddierendag
Dieren als broer en zus die erbij horen
Sinds 1931 staat de sterfdag van Franciscus van Assisi in het teken van Werelddierendag. In 1979 werd Franciscus de beschermheilige van ecologen en milieubeschermers vanwege zijn intieme verbondenheid met de gehele schepping. Dieren horen er bij. Over Franciscus worden veel verhalen verteld, waarin hij in relatie tot dieren staat.
Zie verder deze Groene kalender, 4 oktober Fransciscus van Assisi.
16 oktober Wereldvoedseldag
Stilstaan bij de oogst
Deze Wereldvoedseldag is een initiatief van de Verenigde Naties waaraan inmiddels meer dan 150 landen meedoen. Ook veel milieuorganisaties sloten zich bij dit initiatief aan.
Sinds 1981 krijgt op deze dag de productie van voedsel, het tekort aan voedsel en de verspilling van voedsel alle aandacht.
In Nederland is het idee ontwikkeld voor een zogenaamde ‘wereldmaaltijd’, zie www.werelddelen.nl.
Recepten
- Wereldmaaltijd, zie sameneerlijketen.nl bij Wereldvoedseldag