Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
20 augustus Bernardus van Clairvaux (ca. 1090 -1153)
Honing, water, zoet en goed
Bernardus van Clairveaux was één van de eerste monniken in het Franse Citeaux waar de cisterziënzer orde ontstond als een afsplitsing van de benedictijner kloosterorde.
Bernardus werd de grote hervormer van de cisterciënzer orde en later abt van Clairvaux. Hij wordt wel ‘honingzoete leraar’ genoemd en wordt soms afgebeeld met bijenkorf en een zwerm bijen. Honing symboliseert het goede: zoals het leven bedoeld is. Het is daarom een beeld van zegen: een land van melk en honing betekent voorspoed en vruchtbaarheid (Exodus 3,8).
Het woord ‘cisterne’ staat voor bron, een ondergronds waterbekken. De cisterciënzers wilden terugkeren naar de Bron van hun leven en kozen daarvoor dikwijls, anders dan benedictijnen, een lage nederige plaats bij het water om zich te vestigen.
Praktijk
De nieuw gebouwde Cisterziënzer abdij Koningsoord in Oosterbeek bij Arnhem is één van de groene kloosters in Nederland die in deze traditie staat. De oude waterbron op het terrein heeft een plek gekregen in de nieuwe pandhoftuin, een pomp herinnert daaraan. Meer weten over de bezieling en praktijk van deze zusters? Zie Koningsoord.org
23 augustus Rosa van Lima (1586 – 1617)
Rozen van liefde
Rosa van Lima is geboren in Lima, Peru (op 24 augustus). Haar naam betekent roos en mede daardoor werd ze de beschermheilige van rozenkwekers, bloemisten en tuinlieden. Zelf kweekte ze bloemen. Ze wordt vaak afgebeeld met een krans van rozen of met rode rozen in haar hand en wordt ook ‘Bloem van Lima’ genoemd.
Zij was met name een steun voor armen en indianen en werd de eerste heilige “van eigen bodem” in Zuid-Amerika.
In Sittard is een kapel aan haar gewijd. Er wordt nog jaarlijks een rozenprocessie gehouden.
24 augustus Bartlomeüs (leerling van Jezus)
Bramen komen aan hun einde in de moestuin, kolen hebben de toekomst
Bartlomeüs is een typische oogstheilige, zijn vierdag wordt gekoppeld aan de moestuin.
Volgens het volksgeloof mag je op 24 augustus niet in de moestuin komen omdat Bartlomëus, de leerling van Jezus, dan bezig is de kolen te sluiten. Sluitkolen, zoals rode en witte kool, lijken in augustus aan een groeispurt te beginnen. Het is wonderlijk te zien hoe snel zij zich sluiten.
De ‘sluitkool’ wordt beeld van een nog verhulde toekomst. De volheid en smaak zal pas later, in de herfst en winter, openbaar worden.
Volgens een andere volkswijsheid moet men “na Bartlomeüs” geen bramen meer plukken, omdat ze niet meer geschikt zouden zijn om te eten. De smaak, afhankelijk van regen en zon, zal gaan afnemen.
Bramen plukken om ze in te maken, met toevoeging van suikers, kan natuurlijk wel.
28 augustus Augustinus van Hippo (345 – 430)
God ervaren in de stilte van een tuin
Aurelius Augustinus wordt in Hippo, in Noord-Afrika, geboren. Na een turbulent leven vindt hij volgens de overlevering in de stilte van een tuin in Noord-Italië zijn bestemming.
Het samengaan van Godsontmoeting en het beeld van de tuin zijn even klassiek als inspirerend. Denk aan het paradijsverhaal, of de ontmoeting met “de tuinman” op paasmorgen.
Augustinus besluit zich te laten dopen door kerkvader Ambrosius en wordt voor velen, tot op vandaag, zelf een belangrijke gids: “Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U.”
Zijn Confessiones (belijdenissen) zijn een van zijn bekendste werken. Hij wordt bisschop en kerkleraar. De levenshouding die hij zoekt en vindt, krijgt vorm in de kloostertraditie die hij sticht, de orde van Augustijnen en Augustinessen.
In de tuin …
” Op de plaats waar ik was,
wanneer zocht ik u daar?
En U stond gewoon voor me!
Maar ik was van mijzelf weggelopen
en kon mezelf niet meer vinden,
laat staan U!
Als ik mijn God liefheb …
heb ik wel zoiets lief als licht,
zoiets als een stem en als een geur,
zoiets als voedsel en als een omhelzing,
als ik mijn God liefheb:
Hij is licht en klank en geur en voedsel,
Hij is de omhelzing van mijn innerlijke mens,
waar voor mijn ziel oplicht wat niet aan plaats gebonden is,
waar klinkt wat de tijd je niet afneemt,
waar een geur is die niet op de wind verwaait,
waar smaken niet minder wordt door eten,
waar omhelzing niet loslaat door verzadiging.
Dit heb ik lief als ik mijn God liefheb.”
(Aurelius Augustinus)
Praktijk
- De tuin van de zusters Augustinessen van Monica in Hilversum, genoemd naar de heilige Monica, moeder van Aurelius Augustinus kunnen we tot de groene kloosters rekenen. Deze zusters begonnen in 2013 een nieuw project: “ Cassella” met tuin en bos.
1 september Aegidius ofwel: Sint-Gilles van Nîmes (ca. 710)
Zorg voor dieren
“Op Sint-Gilles hubbe we lol: op Sint-Gilles ene krollemol.”
met hinde
Aegidius leefde als kluizenaar in de Provence. Volgens een legende redde hij het leven van een hinde, die op haar beurt als dank hem haar melk schonk.
Hij is onder meer de beschermheilige van bos, vee en wild.
Op deze dag kregen kinderen in Vlaanderen een ‘krollemol’: een appelbol gemaakt met wittebrooddeeg.
Kruid
Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) wordt in de volksmond ook wel ‘herteroosje’ genoemd. Dit verwijst naar de legende.
Recept
Appelbol: zie www.sameneerlijketen.nl /herfst
1 september Begin van een 6 weken-periode voor de schepping
Zorg voor de aarde!
De aarde in een bidvorm omvat
Sinds de eerste Oecumenische Europese Kerkenconferentie in Bazel (1989) vragen Oosterse en Westerse kerken de nationale en locale kerken om in deze periode extra aandacht te besteden aan de zorg voor de schepping.
Het betreft de periode vanaf 1 september tot ca. 15 oktober (in feite de tweede zondag van oktober, eventueel tot en met 4 oktober). Het initiatief werd in 2002 ondersteund door de Wereldraad van Kerken. In 2015 sluit paus Franciscus zich aan bij een wereldgebedsdag voor de schepping: de aarde, ons huis. Zijn veelgelezen en lezenswaardige encycliek Laudato si (2015) bespreekt aspecten van het milieuvraagstuk in relatie tot gerechtigheid en vrede vanuit een gelovig perspectief.
Protestantse, katholieke en orthodoxe kerken trekken hier dus samen op en willen aan deze scheppingsperiode vormgeven in vieringen en activiteiten. De steun ervoor is binnen de kerken zeker aanwezig, maar moet liturgisch en praktisch nog steeds wel opnieuw onder de aandacht gebracht worden. Daarom schetsen we hierna de achtergrond iets uitgebreider.
Het pleidooi
Het pleidooi om aandacht aan de schepping te geven kwam aanvankelijk vanuit de Orthodoxe Kerken van de kant van de oecumenisch ingestelde patriarch Dimitros I (+1991). De Orthodoxen beginnen op 1 september een nieuw kerkelijk jaar met een periode van gebed: 1 september wordt een biddag voor de aarde. Patriarch Bartlomeus herhaalt in 2014 de oproep voor de gebedsdag voor schepping tegen de achtergrond van de milieuvraagstukken die de aarde bedreigen. DE CEC (Conference of European Churches) nam al in 1992 het voorstel voor een scheppingsperiode over, de Wereldraad van Kerken volgde in 1997 (en bevestigde dit opnieuw in 2002).
Binnen de Wereldraad van Kerken werd reeds lang aandacht geschonken aan milieuvraagstukken vanuit een gelovig oecumenisch perspectief. Zo was er in 1979 in Boston de Wereldraadconferentie “Science, Technology and the Future” waar bedreigingen en uitdagingen voor de toekomst bijzondere aandacht kregen. Men pleitte voor een “Just, participatory and sustainable society” (JPSS). Van belang was dat iedereen zou kunnen participeren, ook juist de gemarginaleerde mensen in een samenleving. Brede steun in Nederland kreeg het Concilair Proces, waartoe in 1983 de Wereldraad opriep, waarin de samenhang van gerechtigheid, vrede en milieu centraal stond: “peace, justice and the integrity of creation” (heelheid van de schepping) heette het toen. Kerken zouden hiertoe moeten samenkomen en samenwerken. Vele locale kerken participeerden in de jaren erna eendrachtig in dit proces, met aandacht voor een eigen, nieuwe levensstijl.
Aarde / Zonnebloem
Praktijk
Na “Bazel” (1989) werd een Christelijk Europees Milieu Netwerk in het leven geroepen (ECEN European Christian Environmental Network), dat in 1999 bij de kerken aandrong op het in acht nemen van de scheppingsperiode.
Bij de Raad van Kerken in Nederland zijn Groene Websites ontwikkeld die informatie en verdieping bieden: rondom “vieren” www.scheppingvieren.nl en www.symbolischschikken.nl en rondom diaconale, aarde-gerichte activiteiten www.sameneerlijketen.nl, www.kerktuinen.nl en www.kloostertuinen.nl
Ook deze Groene Kalender beoogt op het raakvlak van geloof en milieu samenbindend en stimulerend te zijn. Verder biedt de website van Kerk en Milieu (Raad van Kerken) een agenda, achtergrondinformatie, columns, enz.
Kerk in Actie (deel van de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland) ontwikkelde in samenwerking met TEAR het project Groene Kerken om zowel protestantse als katholieke geloofgemeenschappen te inspireren en te verbinden in het groene-kerk-zijn. De intentie van de eerste projectleider Sjoerd van Schooneveld was om dit project uit te breiden tot contacten met moslims en moskeeën. In 2018 hebben inmiddels 200 gelovige gemeenschappen zich geregistreerd als “groen”, zie voor inspiratie en criteria www.groenekerken.nl
Ook de KNR (Konferentie van Nederlandse Religieuzen) ontwikkelde website Laudate si met allerlei suggesties om de scheppingperiode handen en voeten te geven, zie ook zie KNR
Praktijk – suggesties
- website Groene Kerken met toolkit groenekerken.nl,
- website Laudate si
- voor Agenda en overzicht van groene websites, kerkenmilieu.nl
- Schikkingen met bloemen van het seizoen: symbolischschikken.nl , zie zomer /schepping
- Door Marijke de Bruine ontwikkeld, een serie gebedsdiensten rond de schepping, zie scheppingvieren.nl/ bij vieringen/schepping
Literatuur
– Het belang van de internationale oecumenische beweging voor kerk en maatschappij moet niet worden onderschat: de christelijk-maatschappelijke betrokkenheid was aanzienlijk (zie een bijdrage hierover in het boek: Wereldgeschiedenis van Nederland, 2018).
– Zie voor Laudato si, bijvoorbeeld RK documenten
– Voor Groene bijbel en Maak je bijbel groen (paperback), NBG, https://www.bijbelgenootschap.nl/groenebijbel/
1 september Wereldgebedsdag voor de schepping
Zorg om de aarde
In 2015 verschijnt de veel gelezen en lezenswaardige Encycliek Laudato si. Het gaat erin om de zorg voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis.
In hetzelfde jaar roept Paus Franciscus op tot een jaarlijks terugkerende wereldgebedsdag waarop de zorg voor de aarde aandacht krijgt. Hij volgt daarmee de Orthodoxe Kerken na die dit al sinds 1989 praktiseren.
De datum 1 september is het begin van de zogenaamde scheppingsperiode, die ongeveer 6 weken duurt. In deze periode tot ca. 15 oktober (in feite: de tweede zondag van oktober) wordt in kerken extra aandacht geschonken aan de aarde en de milieuvraagstukken die de schepping bedreigen. Alle Europese kerken (protestant, katholiek en orthodox) hebben zich dit samen met de Wereldraad van Kerken ten doel gesteld.
Zie ook de websites:
www.scheppingvieren.nl
www.symbolischschikken.nl
www.sameneerlijketen.nl
4 september Albert Schweitzer (1875-1965)
Eerbied voor alle leven
Albert Schweitzer was predikant en arts. Hij werkte als arts in Afrika en raakte bekend door zijn opvatting dat alle leven eerbied toekomt.
Een van zijn uitspraken is:
- Als een mens zijn eerbied verliest voor een deel van het leven, zal hij zijn eerbied verliezen voor het gehele leven.
- En: De mens beheerst de natuur voor hij geleerd heeft zichzelf te beheersen.
Suggesties literatuur:
- Albert Schweitzer, Eerbied voor het leven. Hoofdstukken uit zijn ethiek (uitg. Voorhoeve, Den Haag, z.j.)
- Albert Schweitzer, Straatsburgse preken (uitg. Voorhoeve, Den Haag)
- teksten van Hans Bouma
8 september Geboorte van Maria
Graankorrels als zaad gezaaid
De eerste wintergranen worden in de aarde gezaaid. ‘Als Maria is geboren, zaai dan vlijtig uw koren.’
Op 15 augustus maakt men kruidenbundel waarin korenaren zijn gestoken. Deze bundels worden gezegend, en graankorrels worden toegevoegd aan het zaaigoed. Zie ook deze Groene kalender: 15 augustus, Maria ten hemelopneming
En is nog een ander gezegde: Op onze Lieve Vrouwe geboort, gaan de zwaluwen voort.”
Deze spreuk verwijst naar de zwaluwen die rond deze datum naar het zuiden trekken.
Tweede zondag van september Ziekenzondag – Zonnebloemzondag
Zonnebloemen in een tuin: ‘in uw licht zien wij licht’ (Psalm 36,10)
Op deze dag is er ook in kerken aandacht voor de nationale Ziekenzondag waarin zieken met een fysieke handicap en hun 42.000 vrijwilligers in het zonnetje worden gezet. De Nationale Vereniging de Zonnebloem (www.zonnebloem.nl) zorgt met uitjes en activiteiten dat mensen niet vereenzamen, maar zich gedragen weten door anderen.
De dag valt in 2020 op 13 september.
Praktijk
- Plukbloemen in de tuin zie kerktuinen.nl en www.kloostertuinen
- Schikken met de seizoenen zie symbolischschikken.nl
15-21 september Vredesweek (derde week van september)
“We hebben de vrede verloren” (Paus Franciscus)
Vrede heeft alles met gerechtigheid te maken, met eerlijk delen. En daarmee ook met de wijze waarop we met de aarde omgaan, al haar schatten, ruimte, grondstoffen en haar klimaat, dat door ons toedoen wordt bedreigd. We hebben de vrede verloren betekent: we zijn er niet in geslaagd ons samenleven in te richten volgens de principes van rechtvaardigheid en duurzaamheid. En dus ook: we weten heel goed wat ons te doen staat …
De Verenigde Naties stelden de Internationale Dag van de Vrede vast op 21 september.
Links:
- Bloemcomposities, zie symbolischschikken.nl / vredesweek voor teksten en voorbeelden
- Recept: Groene vrede – Kikkererwten met andijvie (Carolien Looman)– op sameneerlijketen.nl / herfst-vredesweek
17 september Hildegard van Bingen (1098-1179)
Groene geest
Hildegard van Bingen was een benedictines, mystica, kruidenkenner en schrijfster van natuurwetenschappelijke boeken. Zij beschrijft de relatie tussen God, mensheid en kosmos als een uitvloeisel van Gods liefde. De kleur van de Geest van God is voor haar groen: de kleur van het leven dat in het licht van de Eeuwige in alle wezens oplicht. Zij geniet een hernieuwde belangstelling. In 2012 werd zij heilig verklaard vanwege haar voedingsleer in combinatie met haar regels voor een leefwijze.
In de tijd van Hildegard werden bij kloosters vooral kruiden gekweekt met geneeskrachtige eigenschappen. Op het Concilie van Nicea (325) was bepaald dat kloosters zieken moesten opnemen om te verzorgen. De eerste gasthuizen ontstonden daardoor in de nabijheid van kloosters met kruidentuinen. Hildegard, die in 1163 abdis werd, wordt wel de eerste schrijvende arts genoemd. Ze beschreef ook recepten voor een gezonde voeding. Spelt was voor haar een belangrijk graan waaraan zij vele goede eigenschappen toekende.
Spelt (Triticum spella)
Spelt is een oud graangewas dat (met tarwe, gierst en gerst) op de rand van de akker gezaaid werd (Jesaja 28, 25) en gebruikt werd om brood te maken (Ezechiël 4, 9).
spelt
Recept
Zie www.sameneerlijketen.nl onder de rubriek ‘Heiligen”.
- Hildegardkoekjes – Nervenkeksen
- Speltmuffins
- Speltsalade
- Spelt met noten, rozijnen en abrikozen
- Speltburgers met groenten
- Speltpannenkoek met groenten
- Spelt-groente ovenschotel
Praktijk
- Zie www.knr.nl duurzaamheid heiligen en helden.
- Kruidentuin Museumklooster Ter Apel
- Kruidentuin Herkenrode
17 september Lambertus van Maastricht (ca. 647-705)
Avondlicht met een heilzame drank?
salie
De avonden worden langer, de zomer is ten einde. Het land wordt in rust gebracht: “Met Lambertus moeten de havervelden kaal zijn en moet je rogge zaaien.” Op de gedachtenisdag van Lambertus werden fakkeloptochten gehouden. De avond wordt ook wel de lampegietersavond genoemd. Men versiert de lampen, het begin van de herfst markeerde de overgang naar lamplicht.
Traditioneel dronk men warme saliemelk maar ook jenever met stroop. Salie (Salvia officinalis) is een heilzaam kruid. Salvia betekent genezen. Denk aan Jezus die geneesheer (‘Salvator’) wordt genoemd. Het kruid bevat ontstekingsremmende stoffen en ontbrak daarom niet in een kloostertuin.
lampenpoetsersgras
Bloem
Lampenpoetsersgras (Pennisitum sp.)
Bundels van de langwerpige smalle bladeren van het lampenpoetsersgras werden gebruikt om lampen mee schoon te maken.
Recept
salie
Saliemelk waarin men salieblaadjes ca. 15 minuten laat trekken.
18 september Dag Hammarskjöld (1905-1961)
“Zo rust de hemel op de aarde”
De Zweed Dag Hammarskjöld, christen en mysticus, is aanvankelijk adviseur van het Zweedse ministerie voor Buitenlandse Zaken. Hij wordt in 1953 secretaris generaal van de Verenigde Naties en overlijdt door een vliegtuigongeluk in Afrika bij een van zijn missies. Hem wordt postuum de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Zijn mystieke gevoeligheid blijkt uit zijn (dag)boek Merkstenen.
Een kort fragment:
“Zo rust de hemel op de aarde. In de donkere stilte van het bosmeer opent zich de schoot van het woud. En zoals de man haar lichaam wikkelt in zijn blijvende tederheid, zo wordt de naaktheid van grond en bomen gehuld in het stille, hoge ochtendlicht.
Zelf voel ik een schrijnende pijn, die het verlangen is naar vereniging, naar eenwording, naar deelname in deze ontmoeting. Een pijn die één is met het verlangen der aardse liefde – maar gekeerd naar aarde en water en hemel, beantwoord door de fluisterende woorden der bomen, de geur van de aarde, de strelingen van de wind, de omarming van licht en water. Tevreden? Nee, nee, nee – maar verfrist, tot rust gebracht – wachtend.”
26 september Wangari Maathai (1940-2011)
Denk globaal, handel locaal
Wangari Maathai was de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg omdat zij “aan de frontlinie staat van inzet voor een ecologisch verantwoorde sociale, economische en culturele ontwikkeling, niet alleen in Kenia, maar in geheel Afrika.” Zij was hoogleraar diergeneeskunde.
Ontwikkeling was voor haar onlosmakelijk verbonden met de rechten van de armsten en de zorg voor het milieu. In 1977 richtte zij de Green Belt Mouvement op, een organisatie die inmiddels meer dan 30 miljoen bomen heeft geplant in Afrika. Zie www.knr.nl duurzaamheid, heiligen en helden.
29 september Michaël
De avond valt, Michaël waakt
In bijbelse verhalen bestrijdt aartsengel Michaël het kwaad. Wat geen licht kan verdragen, draagt duisternis in zich. Michaël keert zich tegen die duisternis. Meest in het oog springend is Michaëls strijd tegen de draak, als symbool van de eindstrijd (Openbaring 12). Andere aartsengelen spelen een andere rol, zo is aartsengel Gabriël vooral een boodschapper van God.
De beeltenis van Michaël vinden we in kerken vaak aan de westkant, daar waar de zon ondergaat. De oostkant, waar de zon opgaat, is gereserveerd voor Christus, de Morgenster, de Lichtbrenger, die leven schenkend is.
Eind september ervaren we dat de zon eerder ondergaat, de duisternis valt sneller in. Het werd in de christelijke traditie een herinnering aan Michaël, en daarmee aan alle engelen die licht, warmte en troost brengen en de duisternis verdrijven.
‘Michaëls zomertje’, zo worden de warme na-zomersde dagen wel genoemd die eind september, begin oktober kunnen verrassen. Deze warme, zonnige dagen worden ook elders verbonden met Michaël: bijvoorbeeld in Spanje ‘verano de San Miguel’ en in Wales ‘haf bach Mihangel’.
Kruid
Grote of Aartsengelwortel (Angelica, archangelica) en gewone engelwortel: ze herinneren aan een engel-ervaring.
In de Middeleeuwen was vooral ook de pest één van de ziektes die dood en duisternis bracht. Volgens een legende toonde een engel mensen hoe engelwortel de ziekte kon helpen bestrijden.
Tegenwoordig wordt engelwortel gekweekt om de aromatische olie in de wortel en om de smaak in likeuren. Stukjes van de vaak roodbruine stelen worden ook wel versuikerd of gebruikt bij het koken van rabarber.
Recepten
1 oktober Theresia van Lisieux (1873-1897)
Liefde die uitgaat van een kleine bloem
Door toe te treden tot de karmelietessen, besloot Theresia van Lisieux (Frankrijk) in het voetpoor te treden van de ‘grote’ Theresia van Avila (Spanje, 1515-1582). Deze Spaanse Theseria was karmelietes, bekend als mystica, en werd heilig verklaard op 15 oktober (zie deze Groene Kalender). Theresia van Lisieux wordt wel ‘de kleine Theresia’ of ‘de Kleine Bloem’ genoemd. In het kleine kunnen mooie en grootse dingen zichtbaar worden.
Lieflijke rozen
Theseria van Lisieux werd in 1997 uitgeroepen tot kerklerares, net zoals Theresia van Avila en Catharina van Siena (Italië, 14e eeuw). Bij haar dood beloofde zij rozen te laten regenen op aarde, beeld van haar liefde voor God. Ze wordt daarom met rozen in haar hand afgebeeld.
Wie haar levensweg kent, weet dat het niet om een suikerzoet, sentimenteel beeld gaat, niet om doornloze rozen.
De karmelitaanse mystiek kent de ‘donkere nacht van de ziel’, waarin geloof geen ‘bezit’ is, waarover je kunt beschikken. Wat echter blijft is liefde: de ‘regen van genade’ die ons toevalt vanuit een plaats die niet gekend kan worden. De eigen zwakte aanvaardt Theresia als de ruimte waarin Gods liefde en barmhartigheid kan binnentreden, aldus Tomáš Halík (in zijn boek ‘Geduld met God’).
rozen in miniaturen
Bloem
Roos, zie www.symbolischschikken.nl onder Planten/symboliek.
Literatuur
Tomas Halik, Geduld met God, Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven, 2014, hoofdstuk 3.
3 oktober Gerardus van Brogne († 959, Frankrijk)
De heelwording van Europa?
De naam van de heilige Gerardus is verbonden met het zevenblad, dat ook bekend stond als Gerardskruid of voeteuvelplant. Gerardus van Brogne zou zelf het kruid gebruikt hebben bij zijn jicht. Zevenblad (Aegopodium podagraria) is een heelkruid. Podograria betekent ‘ziek aan de voet’ en werd gebruikt bij jicht aan de benen.
Gerardus was militair, werd benedictijn in 921 en stichtte later op zijn eigen landgoed een klooster. Hij bracht de Regel van Benedictus ook naar andere kloosters in de Lage Landen. Zijn naam Gerardus is ook in veel andere Europese landen en talen met het zevenblad verbonden en herinnert zo aan hem.
Bloem
Zevenblad (Aegopodium podagraria), in de volksmond ook Gerardskuid genoemd. Elders in Europa bijvoorbeeld: Herba Sancta Gerardi, Herbe de Saint Gérard, Herba de San Gerardo, Erba Gerarda, Gerhardstkraut. Zie Symbolischschikken.nl, link naar zevenblad
Praktijk
- link naar Regel van Benedictus
4 oktober Franciscus van Assisi (ca. 1181-1226)
Lofzang op heel de schepping
Franciscus werd bekend door zijn “Zonnelied” (het lied van broeder zon), een Lofzang op de schepping, veelvuldig op muziek gezet en te beluisteren (op YouTube). De zonnebloem is daarom zo geschikt om hem te gedenken.
Franciscus, zoon van een lakenhandelaar, schonk zijn bezittingen aan de armen en koos ervoor bezitloos door het leven te gaan. Die weg meende hij te moeten gaan. Hij kreeg veel volgelingen en stichtte de orde van de ‘Minderbroeders’. Hij beschouwde alle schepselen, dieren, kruiden en bloemen, maar ook elementen als water, vuur, lucht en aarde als zijn broeders en zusters. Hij voelde zich ermee verbonden en zag ze als zijn gelijken.
‘Het belang van kleine dagelijkse handelingen kan niet genoeg onderstreept worden’
en ‘iets hergebruiken in plaats van weg te doen kan een daad van liefde zijn ‘.
(uit: www.laudato-si.nl, zie paragraaf 211)
Laudato Si
Het eerste woord uit het Zonnelied ‘Laudato’, keert terug in de titel van de encycliek Laudato-si. De ondertitel vn de encycliek luidt: “Over de zorg voor ons gemeenschappelijke huis”. Deze ‘groene, ecologische’ encycliek verscheen op de dag van de Aarde, 5 juni 2015. Eenheid en samenhang van de schepping wordt erin zichtbaar gemaakt. Paus Franciscus nam het initiatief, maar zijn voorganger paus Benedictus (met name nog als kardinaal Ratzinger) verrichtte reeds veel werk.
De paus roept eenieder op om ‘beschermer van de schepping’ te worden. Hij voegt een nieuw element toe aan de sociale leer van de kerk, namelijk onze gemeenschappelijke plicht om niet alleen mensen, maar de gehele schepping tot haar recht te laten komen. Hij neemt stevig stelling tegen een cultuur van verspilling. De paus laat zich inspireren door Franciscus van Assisi in diens gelovige en praktische betrokkenheid op de aarde. Diens levenshouding is er een van verwondering en dankbaarheid. Franciscus van Assisi herkende God met name in de armen, en in alle andere – kwetsbare – schepselen en elementen van de aarde. Ze zijn als broers en zussen voor hem. De aarde (die leven brengt) ziet hij als moeder.
De paus roept op tot een integrale ecologie als wij de aarde ontwikkelen. Een zorgvuldige omgang met de aarde betrekt hierin ook politiek, economie, religie, cultuur en ethiek. De encycliek richt zich zowel op regeringen als op mensen persoonlijk. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ook het kleine, dagelijkse handelen krijgt daarmee betekenis en gewicht.
Schikken
- Passende schikkingen rond het Zonnelied en rondom het “Tau”-symbool, zie www.symbolischschikken.nl
- Voor Zonnebloem en Citroenkruid (Artemisia abrotanum), zie de link naar planten/symboliek. Het citroenkruid draagt zijn naam, in het Frans: ‘Buisson de St.Francois’. Het naar citroen geurende struikje (‘buisson’) gebruikt men in de Middeleeuwen om insecten te weren.
Recepten
- Franciscuskoekjes, zie sameneerlijketen.nl/ onder Franciscus
Zie voor alle recepten de Website sameneerlijketen.nl, in de rubriek ‘Heiligen’, 4 oktober Franciscus:
4 oktober Werelddierendag
Dieren als broer en zus die erbij horen
Sinds 1931 staat de sterfdag van Franciscus van Assisi in het teken van Werelddierendag. In 1979 werd Franciscus de beschermheilige van ecologen en milieubeschermers vanwege zijn intieme verbondenheid met de gehele schepping. Dieren horen er bij. Over Franciscus worden veel verhalen verteld, waarin hij in relatie tot dieren staat.
Zie verder deze Groene kalender, 4 oktober Fransciscus van Assisi.