Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
9 juni Columbanus van Iona (ca. 521-597)
Keltisch groen
In 563 stichtte Columba op het Schotse eiland Iona een klooster dat een centrale functie kreeg binnen het Keltische Christendom. In ca. 800 werd er het Book of Kells geschreven, een van de oudste Keltische handschriften. Men vindt er prachtig versierde Keltische motieven waarin mens en natuur verweven zijn in geometrische vormen.
Het eiland wordt tegenwoordig bewoond door de Iona-communiteit en trekt vele bezoekers. Ook in Nederland zijn mensen lid van deze communiteit en op dit gemeenschapsleven betrokken. Jaarlijks vernieuwen zij hun gelofte, op 9 juni. Zie voor wat dit betekent de Nederlandse Iona groep.
Als kern van de christelijke Keltische spiritualiteit noemt men: presentie, poëzie en pelgrimage. Concreet geeft de groep hieraan vorm door “plekken en momenten te creëren, waar (Keltische) spiritualiteit ervaren kan worden: ruimte geven, gebrokenheid delen, heling ervaren, op weg gaan.”
In gebeden en liederen resoneert heel de schepping mee.
Vieren
Gebed voor onderweg
Op pad zijn met U, Schepper God,
is op pad zijn in Uw wereld,
vol wonderen en zó mooi.
In horizon en zee de eeuwigheid vermoeden,
en onder mij de aarde en de rots.
Op pad zijn met U, broeder Jezus,
is op pad zijn met uw vrienden,
elkaar ontmoeten, samen verder gaan,
en op het kruispunt afscheid nemen,
wetend dat U met ons allen bent.
Op pad zijn met U, Heilige Geest,
is op pad zijn met de wind,
is dansen op onstuimige muziek
en dan zo uw lied zingen,
dat anderen het kunnen horen.
Chris Polhill (zie: www.scheppingvieren.nl)
13 juni Antonius van Padua (ca. 1195-1231)
Vissen luisteren
Antonius van Padua is een volgeling van Franciscus van Assisi. Hij preekt voor de vissen die massaal naar hem komen luisteren, en zo wordt hij dikwijls afgebeeld, zoals Franciscus voor de vogels preekte.
Antonius is de beschermheilige van onder meer aardbeiverkopers. Rond zijn sterfdag zijn er volop aardbeien te oogsten.
Recept
– Voor haringsalade en andere recepten, zoals aardbeiendroom, Antoniustaart, en Watervis,
zie www.sameneerlijketen.nl, in de aparte rubriek ‘Heiligen’
20 juni Wereldvluchtelingendag
Deze dag werd in 2000 door de Verenigde Naties uitgeroepen, om aandacht te vragen voor de vluchtelingen waar ook ter wereld. Zij moeten vluchten voor oorlog, armoede of repressie, waardoor zij hun leven niet meer veilig zijn. Tegenwoordig zijn vele vluchtelingen door verandering van hun leefomgeving klimaatvluchteling geworden. Hun woongebied is onleefbaar geworden. Zie link Verenigde Naties Het gaat om een elementair mensenrecht: een veilige woonplek, bed, bad en brood. Maar evenzeer om menselijke waardigheid, om respect en menselijke bejegening.
In Nederland worden rond die datum allerlei initiatieven genomen om aandacht voor de vluchtelingen te vragen en geld in te zamelen. Zo is er de Nacht van de Vluchteling, in 2023 in het weekend van 17 op 18 juni.
24 juni Johannes de Doper (ca. 30 nChr.)
Zonnewende
Johannes de Doper, voorloper en wegbereider van Jezus, wordt zes maanden voor de geboorte van Jezus herdacht (zie Lucas 1, 26-28). De geboortedatum van Sint-Jan werd vastgesteld rond de Zonnewende, herinnerend aan een bijbeltekst uit Johannes 3, 30: “Hij (Jezus) moet groter worden, en ik (Johannes) kleiner”. Omstreeks 24 juni neemt immers de zon in kracht af om op 24 december weer met kracht de aarde te verlichten. Johannes met zijn eigen levensstijl riep op tot omkeer en doopte de mensen die daaraan gehoor gaven met water.
Kruid
St Janskruid Hypericum perforatum
Verschillende kruiden dragen als volksnaam Sint-Janskruid omdat ze rond deze dag bloeien, zoals margriet.
Een legende verhaalt dat de duivel de geneeskracht van het Sint-Janskruid heeft willen breken door met zijn klauwtjes gaatjes in het blad te prikken (vandaar de naam perforatum). In de bladeren zitten oliekliertjes die op gaatjes lijken. Als je de knoppen tussen je vingers wrijft, komt er rood sap uit. Men zag hierin een verwijzing naar het bloed dat vloeide toen Johannes onthoofd werd.
Vieren: zegen
Het kruid werd beschouwd als een heilig kruid om het kwade te weren. Sint-Janskruid, vaak samen met ander kruiden gebundeld in een Sint-Janstros, wordt nog steeds als ritueel kruid gebruikt. Kransen en kruidenbundels worden op deze dag gezegend.
Vieren: bron
Bron van het zijnde,
groot zijt Gij,
eeuwig oneindig,
en zo nabij.
tekst: Gert Landman, Liedboek 987
zie ook: www.scheppingvieren.nl
Recepten
– Sint-Janssalade met aalbessen
– Johannesbroodrepen
– “Met Sint-Jan nieuwe aardappelen in de pan”: spreekwoorden en gebruiken herinneren aan de betekenis van St. Jan in relatie tot de seizoenen; bedenk ook dat na Sint-Jan asperges en rabarberstelen niet meer worden geoogst.
– Sint Janskruidwijn: het verse kruid is niet geschikt in voedsel en drank, het gedroogde kruid is wel bruikbaar, bijvoorbeeld in thee of in een Sint-Janskruidwijn met citroenmelisse.
– Sint-Jansolie: een huismiddel bij wondjes. Er zijn nog steeds kloosters waar men Sint-Jansolie bereidt door de bloemen en bloemknoppen in olie enige tijd te laten staan. De olie krijgt een rode kleur. Van de olie gaat een verbrandende werking uit. Daarom mag de geoliede huid niet aan zonlicht wordt blootgesteld:
(zie www.sameneerlijketen.nl )
29 juni Petrus (de apostel, ca. 20-64) en Paulus (de apostel, ca. 20-67)
Peen en Peulen
De dag van Petrus en Paulus, afgekort als P&P, herinnert aan de kloostertraditie om die dag Peen en Peulen te eten.
Recept
Link naar Peen en peulen of wortelsalade, www.symbolischschikken.nl
11 juli Benedictus van Nursia (480-547)
De levende Aarde
(zie ook uitvoeriger, deze Groene Kalender, 21 maart, de sterfdag van Benedictus)
Benedictus met raaf
Benedictus, de patroon-heilige van Europa, wordt beschouwd als de vader van het kloosterleven in Europa. Religieuzen die leven volgens de “regel” van Benedictus blijven op één plek wonen, werken en bidden in een ritme van 8 uur rusten, 8 uur werken en 8 uur verdieping. Zij dragen zorg voor de plek waar zij wonen, voor de omgeving en de schepping vanuit een houding van respect en zorgvuldigheid.
In het voetspoor van Benedictus deden met name de Cisterciënzers aan landontginning. Zij speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van het landbouwbedrijf. In het hedendaags beleid van de Cisterciënzer abdij Koningsoord in Echt (Limburg) is goed te zien hoe natuur en landbouw daarbij kunnen samengaan.
Praktijk
In de benedictijner abdij van Egmond (Noord-Holland) wordt de zorg voor de aarde in praktijk gebracht in het project De levende Aarde, dat onder de bezielende leiding staat van br. Thijs Ketelaars, br. Adelbert, br. Columba en een groep tuin-vrijwilligers. Bärbel Bohling ontwierp een plan voor de tuin. Men vindt er een voedselbos en een vlindertuin met inheemse kruiden, tuinplanten en vlinderstruiken. Er zijn twee kruidentuinen, één ervan is aangelegd volgens het uit 840 overgeleverde tuinplan van de benedictijn Walafried Strabo, die abt was van een abdij in Reichenau (Duitsland). Recent kwam een kas in het beheer van de Egmondse broeders. De grond was jarenlang verpacht geweest. Br. Adelbert maakte plannen om zelf groenten te verbouwen en kruiden te kweken en wordt daarbij bijgestaan door br. Columba en diverse vrijwilligers. Men gebruikt geen bestrijdingsmiddelen en benut de principes van permacultuur.
Recept
– Pelgrimsbrood
20 juli Margaretha van Antiochië († 305)
Ook Margriet verslaat haar draak
Sinte Margriet is inmiddels van de heiligenkalender afgevoerd, omdat haar historiciteit niet bewezen is. In de Middeleeuwen is zij een geliefde heilige en wordt veel afgebeeld met een draak onder haar voeten. Ze werd beschouwd als een helper in nood en behoorde tot de zogenaamde 14 noodhelpers.
Volgens legenden was Margaretha een dochter van een heidense priester. Ze werd door haar baker gedoopt en daarom door haar vader verstoten. Omdat ze een mooie vrouw was wilde de prefect van de stad met haar trouwen, mits ze het christendom verliet. Dat weigerde ze. Ze werd daarop gevangen genomen, getroost door een duif maar belaagd door een draak van een duivel. Ze weerstond die draak en doodde hem. Het verhaal lijkt een vrouwelijke variant op de legende over Joris met de draak. Margriet werd beschermheilige van onder meer bakers, boeren, barenden en vrouwen die onvruchtbaar zijn. (zie 23 april, Sint Joris, deze Groene Kalender; zie ook www.heiligen.net)
24 juli Christoffel – Christusdrager
Een groene stok en giftig zwarte bes
Het is onzeker of Christoffel ooit bestaan heeft – hij is van de officiële heiligenkalender afgevoerd – maar in legenden en verhalen blijft hij als beschermer van reizigers bekend. Net als Margriet, werd hij gezien als een helper in nood en behoorde hij tot de zogenaamde 14 noodhelpers.
In de 12e eeuw ging het verhaal dat een reus de machtigste koning van de aarde wilde dienen. Hij merkte dat de koning angst had voor de duivel, maar ook dat de duivel bang was voor een kruis langs de weg. Vanaf dat moment besloot hij om “de man aan het kruis”, Christus, te dienen. Hij ging naar hem op zoek en kwam terecht bij een kluizenaar. Die vroeg hem of hij pelgrims over de rivier wilde dragen. Toen hij op een keer een klein jongetje naar de overkant bracht, merkte hij dat zijn last zwaarder en zwaarder werd. De reus leunde zwaar op zijn stok die hem hielp staande te blijven in de sterke stroming van de rivier. Hij had moeite de overkant te halen. Toen werd hem duidelijk dat het kind Christus zelf was, die – volgens de traditie – “de zondenlast van de wereld” op zich genomen had. Een loodzware last. Hij vroeg om gedoopt te worden zoals Jezus en liet zich Christophorus – Christusdrager – noemen. De volgende dag waren aan de stok die hij met zich meedroeg groene bladeren ontsproten.
Kruid
Christoffelkruid (Christopskraut) – Actacea spicata wordt ook zwarte gifbes genoemd. De zwarte bessen die na de bloei verschijnen zijn giftig. Het plantje komt van nature in Nederland voor, evenals in veel andere Europese landen. Als vaste plant wordt het ook in tuincentra aangeboden. Christoffel zou het kruid bij zich gedragen hebben toen hij het Christuskind over de rivier droeg: op leven en dood?
25 juli Jacobus de Meerdere, apostel (ca. 44)
Een weg naar binnen
Het graf van Sint Jacob, dat verwijst naar de apostel (Marcus 1, 16-20), bevindt zich volgens de legende in Santiago de Compostella. Het is nog steeds een favoriet doel van veel pelgrims en tochtgenoten. Ieder voor zich op zijn eigen manier de weg af, wandelend, fietsend, in gezelschap of alleen. Een weg van buiten naar binnen.
Zie www.heiligen.net
Praktijk
– Voetafdruk: wandelen is de meest milieuvriendelijke vorm van je verplaatsen. Ben je benieuwd naar je ecologische voetafdruk? Kijk dan op www.groengeloven.nl
– Stiltewandelingen: voor speciale stiltewandelingen, op initiatief van onder meer kloosters, zoals de abdij van Egmond, zie bijvoorbeeld www.abdijvanegmond.nl
Recept
– Santiago koekjes: www.sameneerlijketen.nl
– Roggebrood: van oudsher begint omstreeks 25 juli de roggeoogst. De eerste verse broden werden naar de priesters en kosters van de kerk gebracht, een stille verwijzing naar de eerstelingen van de oogst die naar de tempel werden gebracht (Deuteronomium 18, vers 4). “Tegen Sint Jacob verdwijnt alle nood: hij schaft ons aardappels en vers brood.”
Bloem
– Jacobuskruiskruid (Senecio jacobea). De bloem lijkt op een bundeling van kleine gele sterren, ze bloeit rond 25 juli. De stervorm kan verwijzen naar de sterrenhemel. De baan van het Melkwegsterrestelsel wijst in de richting van Santiago de Compostella. Compostella betekent ‘sterrenveld’. Volgens een legende werd door het vallen van sterren de locatie bepaald waar Jacobus aan land kwam, stierf en begraven werd. zie kloostertuinen.nl …
Vieren
Voor vieringen en teksten rond pelgrimeren en wandelen, zie www.scheppingvieren.nl
Earth Overshoot Day 2023
Dit is de dag waarop de wereld dit lopende jaar vanaf 1 januari reeds meer heeft verbruikt aan natuurlijke bronnen dan de aarde in 1 jaar kan dragen.
Na deze datum leven we dus ‘op de pof’ ten koste van Moeder aarde en haar toekomstige bewoners, direct: tot schade (en schande) van onze kinderen en kleinkinderen.
In Nederland werd deze ‘Overschrijdingsdag’ al op 12 april 2023 bereikt (in 2021 was dat nog 27 april) en valt die – tot dusver – elk jaar beangstigend eerder …
Onder de hasktag #Movethedate wordt opgeroepen deze dag naar later in het jaar te verschuiven door ons gedrag aan te passen.
De datum 1 augustus betreft het verbruik van de aarde door de wereldbevolking als geheel.
Global Foodprint Network rekent jaarlijks uit op welke dag ieder land afzonderlijk door zijn beschikbare voorraad heen is.
Een andere maat is in dit verband ieders individuele ‘Ecologische voetstap‘.
1 september Begin van een 6 weken-periode voor de schepping
Zorg voor de aarde!
De aarde in een bidvorm omvat
Sinds de eerste Oecumenische Europese Kerkenconferentie in Bazel (1989) vragen Oosterse en Westerse kerken de nationale en locale kerken om in deze periode extra aandacht te besteden aan de zorg voor de schepping.
Het betreft de periode vanaf 1 september tot ca. 15 oktober (in feite de tweede zondag van oktober, eventueel tot en met 4 oktober). Het initiatief werd in 2002 ondersteund door de Wereldraad van Kerken. In 2015 sluit paus Franciscus zich aan bij een wereldgebedsdag voor de schepping: de aarde, ons huis. Zijn veelgelezen en lezenswaardige encycliek Laudato si (2015) bespreekt aspecten van het milieuvraagstuk in relatie tot gerechtigheid en vrede vanuit een gelovig perspectief.
Protestantse, katholieke en orthodoxe kerken trekken hier dus samen op en willen aan deze scheppingsperiode vormgeven in vieringen en activiteiten. De steun ervoor is binnen de kerken zeker aanwezig, maar moet liturgisch en praktisch nog steeds wel opnieuw onder de aandacht gebracht worden. Daarom schetsen we hierna de achtergrond iets uitgebreider.
Het pleidooi
Het pleidooi om aandacht aan de schepping te geven kwam aanvankelijk vanuit de Orthodoxe Kerken van de kant van de oecumenisch ingestelde patriarch Dimitros I (+1991). De Orthodoxen beginnen op 1 september een nieuw kerkelijk jaar met een periode van gebed: 1 september wordt een biddag voor de aarde. Patriarch Bartlomeus herhaalt in 2014 de oproep voor de gebedsdag voor schepping tegen de achtergrond van de milieuvraagstukken die de aarde bedreigen. DE CEC (Conference of European Churches) nam al in 1992 het voorstel voor een scheppingsperiode over, de Wereldraad van Kerken volgde in 1997 (en bevestigde dit opnieuw in 2002).
Binnen de Wereldraad van Kerken werd reeds lang aandacht geschonken aan milieuvraagstukken vanuit een gelovig oecumenisch perspectief. Zo was er in 1979 in Boston de Wereldraadconferentie “Science, Technology and the Future” waar bedreigingen en uitdagingen voor de toekomst bijzondere aandacht kregen. Men pleitte voor een “Just, participatory and sustainable society” (JPSS). Van belang was dat iedereen zou kunnen participeren, ook juist de gemarginaleerde mensen in een samenleving. Brede steun in Nederland kreeg het Concilair Proces, waartoe in 1983 de Wereldraad opriep, waarin de samenhang van gerechtigheid, vrede en milieu centraal stond: “peace, justice and the integrity of creation” (heelheid van de schepping) heette het toen. Kerken zouden hiertoe moeten samenkomen en samenwerken. Vele locale kerken participeerden in de jaren erna eendrachtig in dit proces, met aandacht voor een eigen, nieuwe levensstijl.
Aarde / Zonnebloem
Praktijk
Na “Bazel” (1989) werd een Christelijk Europees Milieu Netwerk in het leven geroepen (ECEN European Christian Environmental Network), dat in 1999 bij de kerken aandrong op het in acht nemen van de scheppingsperiode.
Bij de Raad van Kerken in Nederland zijn Groene Websites ontwikkeld die informatie en verdieping bieden: rondom “vieren” www.scheppingvieren.nl en www.symbolischschikken.nl en rondom diaconale, aarde-gerichte activiteiten www.sameneerlijketen.nl, www.kerktuinen.nl en www.kloostertuinen.nl
Ook deze Groene Kalender beoogt op het raakvlak van geloof en milieu samenbindend en stimulerend te zijn. Verder biedt de website van Kerk en Milieu (Raad van Kerken) een agenda, achtergrondinformatie, columns, enz.
Kerk in Actie (deel van de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland) ontwikkelde in samenwerking met TEAR het project Groene Kerken om zowel protestantse als katholieke geloofgemeenschappen te inspireren en te verbinden in het groene-kerk-zijn. De intentie van de eerste projectleider Sjoerd van Schooneveld was om dit project uit te breiden tot contacten met moslims en moskeeën. In 2018 hebben inmiddels 200 gelovige gemeenschappen zich geregistreerd als “groen”, zie voor inspiratie en criteria www.groenekerken.nl
Ook de KNR (Konferentie van Nederlandse Religieuzen) ontwikkelde website Laudate si met allerlei suggesties om de scheppingperiode handen en voeten te geven, zie ook zie KNR
Praktijk – suggesties
- website Groene Kerken met toolkit groenekerken.nl,
- website Laudate si
- voor Agenda en overzicht van groene websites, kerkenmilieu.nl
- Schikkingen met bloemen van het seizoen: symbolischschikken.nl , zie zomer /schepping
- Door Marijke de Bruine ontwikkeld, een serie gebedsdiensten rond de schepping, zie scheppingvieren.nl/ bij vieringen/schepping
Literatuur
– Het belang van de internationale oecumenische beweging voor kerk en maatschappij moet niet worden onderschat: de christelijk-maatschappelijke betrokkenheid was aanzienlijk (zie een bijdrage hierover in het boek: Wereldgeschiedenis van Nederland, 2018).
– Zie voor Laudato si, bijvoorbeeld RK documenten
– Voor Groene bijbel en Maak je bijbel groen (paperback), NBG, https://www.bijbelgenootschap.nl/groenebijbel/
1 september Wereldgebedsdag voor de schepping
Zorg om de aarde
In 2015 verschijnt de veel gelezen en lezenswaardige Encycliek Laudato si. Het gaat erin om de zorg voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis.
In hetzelfde jaar roept Paus Franciscus op tot een jaarlijks terugkerende wereldgebedsdag waarop de zorg voor de aarde aandacht krijgt. Hij volgt daarmee de Orthodoxe Kerken na die dit al sinds 1989 praktiseren.
De datum 1 september is het begin van de zogenaamde scheppingsperiode, die ongeveer 6 weken duurt. In deze periode tot ca. 15 oktober (in feite: de tweede zondag van oktober) wordt in kerken extra aandacht geschonken aan de aarde en de milieuvraagstukken die de schepping bedreigen. Alle Europese kerken (protestant, katholiek en orthodox) hebben zich dit samen met de Wereldraad van Kerken ten doel gesteld.
Zie ook de websites:
www.scheppingvieren.nl
www.symbolischschikken.nl
www.sameneerlijketen.nl
Duurzame Dinsdag
Welvaart is meer dan winst
Jaarlijks wordt op de eerste dinsdag van september, naar analogie met de 3e dinsdag, een Duurzame Troonrede gehouden. Een dag waarop bijzondere aandacht wordt gevraagd voor duurzaamheid. Een koffer vol met duurzame ideeën wordt vervolgens aan het kabinet aangeboden.
Zie verder website Duurzame dinsdag.
In 2018 sprak Volkert Engelsman, nummer 1 in de Trouw Duurzame Top 100:
- “Welvaart is meer dan winst”
- “We lijken op een winstverslaafde junk die in een roes zijn eigen vitaliteit afbreekt”
- “Voor het ontstaan van een nieuwe economie is een zekere rebelsheid nodig”
4 september Albert Schweitzer (1875-1965)
Eerbied voor alle leven
Albert Schweitzer was predikant en arts. Hij werkte als arts in Afrika en raakte bekend door zijn opvatting dat alle leven eerbied toekomt.
Een van zijn uitspraken is:
- Als een mens zijn eerbied verliest voor een deel van het leven, zal hij zijn eerbied verliezen voor het gehele leven.
- En: De mens beheerst de natuur voor hij geleerd heeft zichzelf te beheersen.
Suggesties literatuur:
- Albert Schweitzer, Eerbied voor het leven. Hoofdstukken uit zijn ethiek (uitg. Voorhoeve, Den Haag, z.j.)
- Albert Schweitzer, Straatsburgse preken (uitg. Voorhoeve, Den Haag)
- teksten van Hans Bouma
Tweede zondag van september Ziekenzondag – Zonnebloemzondag
Zonnebloemen in een tuin: ‘in uw licht zien wij licht’ (Psalm 36,10)
Op deze dag is er ook in kerken aandacht voor de nationale Ziekenzondag waarin zieken met een fysieke handicap en hun 42.000 vrijwilligers in het zonnetje worden gezet. De Nationale Vereniging de Zonnebloem (www.zonnebloem.nl) zorgt met uitjes en activiteiten dat mensen niet vereenzamen, maar zich gedragen weten door anderen.
De dag valt in 2020 op 13 september.
Praktijk
- Plukbloemen in de tuin zie kerktuinen.nl en www.kloostertuinen
- Schikken met de seizoenen zie symbolischschikken.nl
15-21 september Vredesweek (derde week van september)
“We hebben de vrede verloren” (Paus Franciscus)
Vrede heeft alles met gerechtigheid te maken, met eerlijk delen. En daarmee ook met de wijze waarop we met de aarde omgaan, al haar schatten, ruimte, grondstoffen en haar klimaat, dat door ons toedoen wordt bedreigd. We hebben de vrede verloren betekent: we zijn er niet in geslaagd ons samenleven in te richten volgens de principes van rechtvaardigheid en duurzaamheid. En dus ook: we weten heel goed wat ons te doen staat …
De Verenigde Naties stelden de Internationale Dag van de Vrede vast op 21 september.
Links:
- Bloemcomposities, zie symbolischschikken.nl / vredesweek voor teksten en voorbeelden
- Recept: Groene vrede – Kikkererwten met andijvie (Carolien Looman)– op sameneerlijketen.nl / herfst-vredesweek
Zaterdag 16 september is het zover: World Cleanup Day 2023.
Over de hele wereld gaan mensen die dag de straat op om hun buurt zwerfafval-vrij te maken.
Dat levert een schonere omgeving op en een prachtig, wereldwijd signaal dat iedereen daar een belangrijke bijdrage aan kan leveren.
In Nederland is Plastic Soup Foundation initiatiefnemer van World Cleanup Day. Zie ook IVN.nl
Nederland Schoon steunt dit initiatief. Help jij ook mee?
21 september Dag van de vrede
Vrede met de aarde?
De Verenigde Naties hebben deze dag ingesteld als Vredesdag. Ook veel christelijke kerken en organisaties hebben deze Vredesdag in hun jaarkalender een plek gegeven binnen een Vredesweek. In Nederland organiseert de organisatie PAX (vrede) een week lang allerlei activiteiten.
In die week wordt stilgestaan bij de wijze waarop wij ons tot de aarde verhouden. Daarbij is het van belang oog te hebben voor diepere oorzaken van conflicten, lokaal en wereldwijd. Hebben wij “vrede met de aarde” of staan we ermee op gespannen voet? Denk aan conflicten die onder meer gaan om het belang van water, olie, grondstoffen, mineralen, vruchtbare grond. Conflicten dreigen daar waar zich schaarste voordoet, zoals bij brak tegenover zoet water in Israël/Palestina.
In de joodse Bijbel (Tenach) vindt men regels voor het sparen van vruchtbomen in geval van conflicten: ze mogen niet worden vernietigd omdat ze levensvoorwaarde zijnen voor de toekomst onontbeerlijk (bijv. in Deuteronomium 20).
Vredesduif
De duif als beeld van vrede herinnert aan het bijbelverhaal over Noach. Na de vloed kwam een duif terug met een groen takje in haar bek: teken dat leven op aarde weer mogelijk was (Genesis 8). Pax-vredesduiven worden in de vredesweek jaarlijks uitgereikt aan 10 mensen/organisaties die zich op bijzondere wijze hebben ingezet om vrede en verzoening te bevorderen.
Link
- kritisch bij Deuteronomium: zie website bijbelaantekeningen.nl
- voor inspiratie zie ook de uitgebreide websites www.scheppingvieren.nl, www.symbolischschikken.nl en www.sameneerlijketen.nl
29 september Michaël
De avond valt, Michaël waakt
In bijbelse verhalen bestrijdt aartsengel Michaël het kwaad. Wat geen licht kan verdragen, draagt duisternis in zich. Michaël keert zich tegen die duisternis. Meest in het oog springend is Michaëls strijd tegen de draak, als symbool van de eindstrijd (Openbaring 12). Andere aartsengelen spelen een andere rol, zo is aartsengel Gabriël vooral een boodschapper van God.
De beeltenis van Michaël vinden we in kerken vaak aan de westkant, daar waar de zon ondergaat. De oostkant, waar de zon opgaat, is gereserveerd voor Christus, de Morgenster, de Lichtbrenger, die leven schenkend is.
Eind september ervaren we dat de zon eerder ondergaat, de duisternis valt sneller in. Het werd in de christelijke traditie een herinnering aan Michaël, en daarmee aan alle engelen die licht, warmte en troost brengen en de duisternis verdrijven.
‘Michaëls zomertje’, zo worden de warme na-zomersde dagen wel genoemd die eind september, begin oktober kunnen verrassen. Deze warme, zonnige dagen worden ook elders verbonden met Michaël: bijvoorbeeld in Spanje ‘verano de San Miguel’ en in Wales ‘haf bach Mihangel’.
Kruid
Grote of Aartsengelwortel (Angelica, archangelica) en gewone engelwortel: ze herinneren aan een engel-ervaring.
In de Middeleeuwen was vooral ook de pest één van de ziektes die dood en duisternis bracht. Volgens een legende toonde een engel mensen hoe engelwortel de ziekte kon helpen bestrijden.
Tegenwoordig wordt engelwortel gekweekt om de aromatische olie in de wortel en om de smaak in likeuren. Stukjes van de vaak roodbruine stelen worden ook wel versuikerd of gebruikt bij het koken van rabarber.
Recepten
Laatste zondag van oktober
Dag van de Stilte en Nacht van de nacht
Bij de overgang van zomertijd naar wintertijd wordt de klok een uur teruggezet. In dit weekend, dat een uur extra biedt, zijn er kansen voor twee initiatieven: aandacht vragen voor het belang van de stilte en voor het behouden van de duisternis. Zo zijn de Dag van de Stilte en de Nacht van de Nacht geboren.
In 2020 valt de dag op 24 oktober.
Dag van de stilte
Niets is sterker dan de stilte, niets is sterker dan het woord dat niemand hoort
(Stef Bos, uit het Lied ‘Stilte’)
Ambassadeurs in heel Nederland vragen aandacht voor het belang van stilte. Dat doen zij door heel uiteenlopende activiteiten te promoten: van een mindfulness-stilte oefening die via een lifestream wordt aangeboden tot talloze mogelijkheden voor een stiltewandeling.
In de monastieke traditie is de oefening van stilte een dagelijks onderdeel van de dagorde van monniken. Die traditie wordt per orde of communiteit verschillend ingevuld. Er kan stilte zijn om aandachtig te lezen of om mediteren mogelijk te maken. Er kan stilte zijn tijdens de maaltijd of bij het gebed in een viering.
Zie verder www.dagvandestilte.nl
Nacht van de nacht
‘Licht uit: laat het donker donker’
Vanuit de ruimte gezien is misschien de vele verlichting op aarde mooi om te zien, er is ook een duistere kant. Natuur en Milieuorganisaties pleiten niet alleen vanwege het energieverbruik voor minder verlichting. Zo worden nachtdieren erdoor beïnvloed in hun gedrag en belemmerd in hun natuurlijke habitat. Het zou helpen als bijvoorbeeld ook bedrijven waar mogelijk, en zeker tussen bijvoorbeeld 1 en 5 ’s nachts, hun verlichting zouden doven.
Als we er allemaal deze nacht meebeginnen, zouden we dit dan niet ook alle dagen door het jaar heen kunnen opvolgen? Minder licht, minder energie, minder verstoring. Misschien wel belangrijk: het zou ook mensen dichter bij de sterren kunnen brengen, om meer sterren te zien om je over te verwonderen. Bekend maakt bemind.
Zie verder www.nachtvandenacht.nl