Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
10 augustus Laurentius van Rome (ca. 230-258)
Zorg voor de armen
Op de feestdag van Laurentius brengt de imker zijn bijen naar de heide. Laurentius stierf als martelaar op een rooster in het vuur en werd de beschermer van allen die met vuur werken zoals koks en bakkers.
met geldbuidel
Tijdens het bewind van keizer Valerianus is Laurentius hoofddiaken van de kerk in Rome. De keizer zou hem hebben gesommeerd het kerkelijk bezit, in de vorm van een geldbuidel, aan hem te overhandigen, dat bedoeld was voor de armenzorg om ’te helen’. Laurentius gaat met een groot aantal armen naar de keizer en zegt volgens de overlevering: Hier is het kerkelijk bezit dat nooit afneemt, maar slechts toeneemt.
Kruiden
Kruiden die zijn naam dragen:
- Brunel (Brunella vulgaris), Herba St. Laurentii, Herbe de St. Laurent. Het zijn hemelsblauwe bloemen die bruin worden als door vuur verbrand.
- Heelkruid (Sanicula europaea), Herbe de St. Laurent, Kruid van Laurentius. De naam verwijst naar ‘helen, genezen’.
11 augustus Clara van Assisi (ca. 1149-1253)
Helder oog voor kwetsbaarheid
Clara volgde Franciscus van Assisi en stichtte de vrouwelijke tak: Clarissen. Clara betekent helder licht. Ze werd patrones van oogzieken. Twee planten die destijds gebruikt werden bij oogkwalen kregen volksnamen die naar haar verwijzen: stinkende gouwe en ogentroost. Ogentroost heeft als volksnaam Klaaroge. Dodoens (1554) gebruikte deze naam ‘Claeroge’. En Dioscorides, Griekse arts aan het einde van de eerste eeuw, was al bekend met het gebruik van het kruid bij oogziekten. Oene Hek (†), schapenboer op Terschelling, gebruikte dit kruid nog eind vorige eeuw. Hij zette thee met ogentroost en waste ermee de ogen van zijn schapen als het nodig was.
Clara koos voor een leven waarin vlees eten alleen voor kwetsbare zusters mogelijk was. Veel Clarissen gemeenschappen zijn in de loop der eeuwen om gezondheidsredenen weer vlees gaan eten. Het was gewoonte om rond haar sterfdag een worst bij het klooster te bezorgen als extraatje en te vragen om te bidden voor mooi weer of een andere wens te doen. In België brengt men een ei naar het klooster: ‘een ei voor Clara’.
In Nederland kozen de Clarissen in Megen enkele jaren geleden bewust voor terugkeer naar een verantwoorde vegetarische keuken. Zij behoren dan ook tot één van de ‘groene kloosters’.
Meer weten: zie zusters Clarissen in Megen en www.devegetarischezuster.nl
Kruiden
(zie Website Tuinen i.o. voor Planten en Symboliek)
Stinkende gouwe (Chelidonium majus), Claire, ‘ogenklaar’.
Ogentroost (Euphrasia officinalis), Frans: Herbe de St. Claire, ‘ogenklaar’, ‘klaaroge’.
15 augustus Maria ten hemelopneming
Geur die tot leven wekt en vertrouwen geeft
Volgens een legende overdekten geurende kruiden het sterfbed van Maria, de moeder van Jezus. De kruiden werden gebruikt bij het balsemen van het lichaam: lavendel, marjolein, hysop, citroenmelisse, basilicum, rozemarijn en tijm.
Thomas, één van de leerlingen, die de bijnaam ‘ongelovige’ Thomas kreeg, was er volgens die legende niet bij toen Maria stierf. Toen hij later, op de plek waar zij stierf, deze geuren aantrof, werd hij erdoor bevangen. Ze herinneren hem aan een beeld van God: die als goede geur in de ruimte aanwezig is en de ruimte zoekt maar niet te vatten is, een geur die de doden bij het leven bewaart. Maria die ruimte had gemaakt voor haar kind, voor God, werd nu zelf opgenomen in de ruimte van de Eeuwige, wiens goede geur alles doordrenkt en kan doordringen tot in je diepste wezen.
Op deze dag worden in de kerkelijke traditie in katholieke kerken nog steeds kruidenbundels (‘kruidwis’) gezegend. Die kruidenbundel bestaat meestal uit 7 verschillende planten: twee broodgraansoorten, bijvoorbeeld tarwe en rogge, twee kruiden met een geneeskrachtige werking: duizendblad (Achillea millefolium) en boerenwormkruid (Tanacetum vulgare) en twee kruiden waarvan men dacht dat zij het onweer konden weren: alsem (Artemisia sp.) en koninginnekruid (Eupatorium cannabium), ook wel donderkruid genoemd. Met voegde daarbij ook het geveerde blad van de walnoot toe, dat uit zeven blaadjes bestaat en tegen bliksem zou beschermen.
Voor het graan in de kruidenbundel is een goede reden: deze dag van “Maria Hemelvaart”, officieel “Maria ten hemelopneming’, wordt ook wel “Onze Lieve Vrouwe halfoogst” genoemd omdat 15 augustus midden in de graanoogst valt. Men steekt dan enkele korenaren in de kruidenbundel om later de gezegende (gewijde) korenaren weer toe te voegen aan het zaaigoed: want rond 8 september, de feestdag van Maria Geboorte, wordt met de zaai van het wintergraan begonnen.
Het is de tijd waarin de bijen en de bloeiende hei te zien zijn, waarmee men Maria verbindt, zoals: “Is Maria Hemelvaart helder en klaar, dan is het een goed honingjaar” en “Tussen de Hoge Lieve Vrouw (15 augustus, Maria Hemel ten opneming) en de Lage Lieve Vrouw (8 september, Maria Geboorte) Vrouw zijn de honingbijen weer op schouw.”
Kruidenbundels
- In Maastricht in de basiliek van O.L.V.ten Hemelopneming, worden op 15 augustus voor de kruidwis (kroetwesj) alleen takjes van het boerenwormkruid gebruikt (Tanacetum vulgare).
- De zusters Clarissen van het klooster De Bron in Nijmegen maken kruidenbundeltjes met 7 kruiden: boerenwormkruid, duizendblad, citroenmelisse, ijzerhard (of wijnruit), marjolein, munt en salie, zegenen deze bundeltjes in de vesper op 15 augustus, waarna alle zusters en bezoekers een kruidenbundeltje krijgen.
Schikkingen
- Zie symbolischschikken.nl (thema Maria) voor allerlei suggesties van schikkingen.
- Tevens is er een overzicht van zogenaamde Mariabloemen en planten die in hun naam verwijzen naar Maria.
Recepten
- Recepten met honing? Kijk op www.sameneerlijketen.nl (zoek op ingrediënt “honing”)
- Recept Zevenkruidenmaal met verse kapucijners en geitenkaas.
Vieren /Een tafelgebed (tekst Tini Brugge)
Wees gegroet Maria,
Vrouw uit het volk,
Jij kent verdriet en vreugde,
Jij kent de kracht van het kleine gebaar.
Maak ons ontvankelijk voor heil,
verscholen in kruiden en mensen,
in woorden en verhalen,
in geur en smaak,
in zorg en aandacht,
in omzien naar de hele schepping:
de aarde die ons draagt
en vruchten schenkt.
16 augustus Rochus van Montpellier (ca. 1295 -1327)
Broodkruimels voor de honden
Rochus schonk na de dood van zijn ouders al zijn bezittingen aan de armen. Hij verpleegde pestlijders en werd ook zelf ziek. Volgens een legende wordt hij door engelen genezen, waarna hij enige tijd een kluizenaarsbestaan leefde in een bos. Een hondje brengt hem brood.
Meestal is het omgekeerd. Broodkruimels geef je aan honden. In een bijbelverhaal wordt de hond beeld van een gelovige, zoals Rochus, die aan weggegeven broodkruimels voldoende heeft; om je geloof te voeden is immers maar weinig nodig? (Marcus 7, 24-30)
Rochus deelde wat hij had en zorgde voor zieken. Hij wilde niet bediend worden maar zelf bedienen en zo anderen ‘heel maken’: in de late middeleeuwen ontstonden vele gasthuizen en broederschappen die zijn naam droegen.
Heelblaadje
Het heelblaadje (Pulicaria dysenterica) krijgt in de (Franse) volksmond de naam Herbe de St. Roche.
De Latijnse naam dysenterica verwijst naar de heelkracht die men deze plant toedichtte.
Men dacht dat het bij dysenterie (de pest) diaree zou stoppen.
Recepten
- Rochus-ringen (op Website sameneerlijketen.nl)
20 augustus Bernardus van Clairvaux (ca. 1090 -1153)
Honing, water, zoet en goed
Bernardus van Clairveaux was één van de eerste monniken in het Franse Citeaux waar de cisterziënzer orde ontstond als een afsplitsing van de benedictijner kloosterorde.
Bernardus werd de grote hervormer van de cisterciënzer orde en later abt van Clairvaux. Hij wordt wel ‘honingzoete leraar’ genoemd en wordt soms afgebeeld met bijenkorf en een zwerm bijen. Honing symboliseert het goede: zoals het leven bedoeld is. Het is daarom een beeld van zegen: een land van melk en honing betekent voorspoed en vruchtbaarheid (Exodus 3,8).
Het woord ‘cisterne’ staat voor bron, een ondergronds waterbekken. De cisterciënzers wilden terugkeren naar de Bron van hun leven en kozen daarvoor dikwijls, anders dan benedictijnen, een lage nederige plaats bij het water om zich te vestigen.
Praktijk
De nieuw gebouwde Cisterziënzer abdij Koningsoord in Oosterbeek bij Arnhem is één van de groene kloosters in Nederland die in deze traditie staat. De oude waterbron op het terrein heeft een plek gekregen in de nieuwe pandhoftuin, een pomp herinnert daaraan. Meer weten over de bezieling en praktijk van deze zusters? Zie Koningsoord.org
23 augustus Rosa van Lima (1586 – 1617)
Rozen van liefde
Rosa van Lima is geboren in Lima, Peru (op 24 augustus). Haar naam betekent roos en mede daardoor werd ze de beschermheilige van rozenkwekers, bloemisten en tuinlieden. Zelf kweekte ze bloemen. Ze wordt vaak afgebeeld met een krans van rozen of met rode rozen in haar hand en wordt ook ‘Bloem van Lima’ genoemd.
Zij was met name een steun voor armen en indianen en werd de eerste heilige “van eigen bodem” in Zuid-Amerika.
In Sittard is een kapel aan haar gewijd. Er wordt nog jaarlijks een rozenprocessie gehouden.
24 augustus Bartlomeüs (leerling van Jezus)
Bramen komen aan hun einde in de moestuin, kolen hebben de toekomst
Bartlomeüs is een typische oogstheilige, zijn vierdag wordt gekoppeld aan de moestuin.
Volgens het volksgeloof mag je op 24 augustus niet in de moestuin komen omdat Bartlomëus, de leerling van Jezus, dan bezig is de kolen te sluiten. Sluitkolen, zoals rode en witte kool, lijken in augustus aan een groeispurt te beginnen. Het is wonderlijk te zien hoe snel zij zich sluiten.
De ‘sluitkool’ wordt beeld van een nog verhulde toekomst. De volheid en smaak zal pas later, in de herfst en winter, openbaar worden.
Volgens een andere volkswijsheid moet men “na Bartlomeüs” geen bramen meer plukken, omdat ze niet meer geschikt zouden zijn om te eten. De smaak, afhankelijk van regen en zon, zal gaan afnemen.
Bramen plukken om ze in te maken, met toevoeging van suikers, kan natuurlijk wel.
28 augustus Augustinus van Hippo (345 – 430)
God ervaren in de stilte van een tuin
Aurelius Augustinus wordt in Hippo, in Noord-Afrika, geboren. Na een turbulent leven vindt hij volgens de overlevering in de stilte van een tuin in Noord-Italië zijn bestemming.
Het samengaan van Godsontmoeting en het beeld van de tuin zijn even klassiek als inspirerend. Denk aan het paradijsverhaal, of de ontmoeting met “de tuinman” op paasmorgen.
Augustinus besluit zich te laten dopen door kerkvader Ambrosius en wordt voor velen, tot op vandaag, zelf een belangrijke gids: “Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U.”
Zijn Confessiones (belijdenissen) zijn een van zijn bekendste werken. Hij wordt bisschop en kerkleraar. De levenshouding die hij zoekt en vindt, krijgt vorm in de kloostertraditie die hij sticht, de orde van Augustijnen en Augustinessen.
In de tuin …
” Op de plaats waar ik was,
wanneer zocht ik u daar?
En U stond gewoon voor me!
Maar ik was van mijzelf weggelopen
en kon mezelf niet meer vinden,
laat staan U!
Als ik mijn God liefheb …
heb ik wel zoiets lief als licht,
zoiets als een stem en als een geur,
zoiets als voedsel en als een omhelzing,
als ik mijn God liefheb:
Hij is licht en klank en geur en voedsel,
Hij is de omhelzing van mijn innerlijke mens,
waar voor mijn ziel oplicht wat niet aan plaats gebonden is,
waar klinkt wat de tijd je niet afneemt,
waar een geur is die niet op de wind verwaait,
waar smaken niet minder wordt door eten,
waar omhelzing niet loslaat door verzadiging.
Dit heb ik lief als ik mijn God liefheb.”
(Aurelius Augustinus)
Praktijk
- De tuin van de zusters Augustinessen van Monica in Hilversum, genoemd naar de heilige Monica, moeder van Aurelius Augustinus kunnen we tot de groene kloosters rekenen. Deze zusters begonnen in 2013 een nieuw project: “ Cassella” met tuin en bos.
1 september Aegidius ofwel: Sint-Gilles van Nîmes (ca. 710)
Zorg voor dieren
“Op Sint-Gilles hubbe we lol: op Sint-Gilles ene krollemol.”
met hinde
Aegidius leefde als kluizenaar in de Provence. Volgens een legende redde hij het leven van een hinde, die op haar beurt als dank hem haar melk schonk.
Hij is onder meer de beschermheilige van bos, vee en wild.
Op deze dag kregen kinderen in Vlaanderen een ‘krollemol’: een appelbol gemaakt met wittebrooddeeg.
Kruid
Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) wordt in de volksmond ook wel ‘herteroosje’ genoemd. Dit verwijst naar de legende.
Recept
Appelbol: zie www.sameneerlijketen.nl /herfst
4 september Albert Schweitzer (1875-1965)
Eerbied voor alle leven
Albert Schweitzer was predikant en arts. Hij werkte als arts in Afrika en raakte bekend door zijn opvatting dat alle leven eerbied toekomt.
Een van zijn uitspraken is:
- Als een mens zijn eerbied verliest voor een deel van het leven, zal hij zijn eerbied verliezen voor het gehele leven.
- En: De mens beheerst de natuur voor hij geleerd heeft zichzelf te beheersen.
Suggesties literatuur:
- Albert Schweitzer, Eerbied voor het leven. Hoofdstukken uit zijn ethiek (uitg. Voorhoeve, Den Haag, z.j.)
- Albert Schweitzer, Straatsburgse preken (uitg. Voorhoeve, Den Haag)
- teksten van Hans Bouma
Tweede zondag van september Ziekenzondag – Zonnebloemzondag
Zonnebloemen in een tuin: ‘in uw licht zien wij licht’ (Psalm 36,10)
Op deze dag is er ook in kerken aandacht voor de nationale Ziekenzondag waarin zieken met een fysieke handicap en hun 42.000 vrijwilligers in het zonnetje worden gezet. De Nationale Vereniging de Zonnebloem (www.zonnebloem.nl) zorgt met uitjes en activiteiten dat mensen niet vereenzamen, maar zich gedragen weten door anderen.
De dag valt in 2020 op 13 september.
Praktijk
- Plukbloemen in de tuin zie kerktuinen.nl en www.kloostertuinen
- Schikken met de seizoenen zie symbolischschikken.nl
17 september Hildegard van Bingen (1098-1179)
Groene geest
Hildegard van Bingen was een benedictines, mystica, kruidenkenner en schrijfster van natuurwetenschappelijke boeken. Zij beschrijft de relatie tussen God, mensheid en kosmos als een uitvloeisel van Gods liefde. De kleur van de Geest van God is voor haar groen: de kleur van het leven dat in het licht van de Eeuwige in alle wezens oplicht. Zij geniet een hernieuwde belangstelling. In 2012 werd zij heilig verklaard vanwege haar voedingsleer in combinatie met haar regels voor een leefwijze.
In de tijd van Hildegard werden bij kloosters vooral kruiden gekweekt met geneeskrachtige eigenschappen. Op het Concilie van Nicea (325) was bepaald dat kloosters zieken moesten opnemen om te verzorgen. De eerste gasthuizen ontstonden daardoor in de nabijheid van kloosters met kruidentuinen. Hildegard, die in 1163 abdis werd, wordt wel de eerste schrijvende arts genoemd. Ze beschreef ook recepten voor een gezonde voeding. Spelt was voor haar een belangrijk graan waaraan zij vele goede eigenschappen toekende.
Spelt (Triticum spella)
Spelt is een oud graangewas dat (met tarwe, gierst en gerst) op de rand van de akker gezaaid werd (Jesaja 28, 25) en gebruikt werd om brood te maken (Ezechiël 4, 9).
spelt
Recept
Zie www.sameneerlijketen.nl onder de rubriek ‘Heiligen”.
- Hildegardkoekjes – Nervenkeksen
- Speltmuffins
- Speltsalade
- Spelt met noten, rozijnen en abrikozen
- Speltburgers met groenten
- Speltpannenkoek met groenten
- Spelt-groente ovenschotel
Praktijk
- Zie www.knr.nl duurzaamheid heiligen en helden.
- Kruidentuin Museumklooster Ter Apel
- Kruidentuin Herkenrode
17 september Lambertus van Maastricht (ca. 647-705)
Avondlicht met een heilzame drank?
salie
De avonden worden langer, de zomer is ten einde. Het land wordt in rust gebracht: “Met Lambertus moeten de havervelden kaal zijn en moet je rogge zaaien.” Op de gedachtenisdag van Lambertus werden fakkeloptochten gehouden. De avond wordt ook wel de lampegietersavond genoemd. Men versiert de lampen, het begin van de herfst markeerde de overgang naar lamplicht.
Traditioneel dronk men warme saliemelk maar ook jenever met stroop. Salie (Salvia officinalis) is een heilzaam kruid. Salvia betekent genezen. Denk aan Jezus die geneesheer (‘Salvator’) wordt genoemd. Het kruid bevat ontstekingsremmende stoffen en ontbrak daarom niet in een kloostertuin.
lampenpoetsersgras
Bloem
Lampenpoetsersgras (Pennisitum sp.)
Bundels van de langwerpige smalle bladeren van het lampenpoetsersgras werden gebruikt om lampen mee schoon te maken.
Recept
salie
Saliemelk waarin men salieblaadjes ca. 15 minuten laat trekken.
18 september Dag Hammarskjöld (1905-1961)
“Zo rust de hemel op de aarde”
De Zweed Dag Hammarskjöld, christen en mysticus, is aanvankelijk adviseur van het Zweedse ministerie voor Buitenlandse Zaken. Hij wordt in 1953 secretaris generaal van de Verenigde Naties en overlijdt door een vliegtuigongeluk in Afrika bij een van zijn missies. Hem wordt postuum de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Zijn mystieke gevoeligheid blijkt uit zijn (dag)boek Merkstenen.
Een kort fragment:
“Zo rust de hemel op de aarde. In de donkere stilte van het bosmeer opent zich de schoot van het woud. En zoals de man haar lichaam wikkelt in zijn blijvende tederheid, zo wordt de naaktheid van grond en bomen gehuld in het stille, hoge ochtendlicht.
Zelf voel ik een schrijnende pijn, die het verlangen is naar vereniging, naar eenwording, naar deelname in deze ontmoeting. Een pijn die één is met het verlangen der aardse liefde – maar gekeerd naar aarde en water en hemel, beantwoord door de fluisterende woorden der bomen, de geur van de aarde, de strelingen van de wind, de omarming van licht en water. Tevreden? Nee, nee, nee – maar verfrist, tot rust gebracht – wachtend.”
26 september Wangari Maathai (1940-2011)
Denk globaal, handel locaal
Wangari Maathai was de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg omdat zij “aan de frontlinie staat van inzet voor een ecologisch verantwoorde sociale, economische en culturele ontwikkeling, niet alleen in Kenia, maar in geheel Afrika.” Zij was hoogleraar diergeneeskunde.
Ontwikkeling was voor haar onlosmakelijk verbonden met de rechten van de armsten en de zorg voor het milieu. In 1977 richtte zij de Green Belt Mouvement op, een organisatie die inmiddels meer dan 30 miljoen bomen heeft geplant in Afrika. Zie www.knr.nl duurzaamheid, heiligen en helden.
29 september Michaël
De avond valt, Michaël waakt
In bijbelse verhalen bestrijdt aartsengel Michaël het kwaad. Wat geen licht kan verdragen, draagt duisternis in zich. Michaël keert zich tegen die duisternis. Meest in het oog springend is Michaëls strijd tegen de draak, als symbool van de eindstrijd (Openbaring 12). Andere aartsengelen spelen een andere rol, zo is aartsengel Gabriël vooral een boodschapper van God.
De beeltenis van Michaël vinden we in kerken vaak aan de westkant, daar waar de zon ondergaat. De oostkant, waar de zon opgaat, is gereserveerd voor Christus, de Morgenster, de Lichtbrenger, die leven schenkend is.
Eind september ervaren we dat de zon eerder ondergaat, de duisternis valt sneller in. Het werd in de christelijke traditie een herinnering aan Michaël, en daarmee aan alle engelen die licht, warmte en troost brengen en de duisternis verdrijven.
‘Michaëls zomertje’, zo worden de warme na-zomersde dagen wel genoemd die eind september, begin oktober kunnen verrassen. Deze warme, zonnige dagen worden ook elders verbonden met Michaël: bijvoorbeeld in Spanje ‘verano de San Miguel’ en in Wales ‘haf bach Mihangel’.
Kruid
Grote of Aartsengelwortel (Angelica, archangelica) en gewone engelwortel: ze herinneren aan een engel-ervaring.
In de Middeleeuwen was vooral ook de pest één van de ziektes die dood en duisternis bracht. Volgens een legende toonde een engel mensen hoe engelwortel de ziekte kon helpen bestrijden.
Tegenwoordig wordt engelwortel gekweekt om de aromatische olie in de wortel en om de smaak in likeuren. Stukjes van de vaak roodbruine stelen worden ook wel versuikerd of gebruikt bij het koken van rabarber.
Recepten
1 oktober Theresia van Lisieux (1873-1897)
Liefde die uitgaat van een kleine bloem
Door toe te treden tot de karmelietessen, besloot Theresia van Lisieux (Frankrijk) in het voetpoor te treden van de ‘grote’ Theresia van Avila (Spanje, 1515-1582). Deze Spaanse Theseria was karmelietes, bekend als mystica, en werd heilig verklaard op 15 oktober (zie deze Groene Kalender). Theresia van Lisieux wordt wel ‘de kleine Theresia’ of ‘de Kleine Bloem’ genoemd. In het kleine kunnen mooie en grootse dingen zichtbaar worden.
Lieflijke rozen
Theseria van Lisieux werd in 1997 uitgeroepen tot kerklerares, net zoals Theresia van Avila en Catharina van Siena (Italië, 14e eeuw). Bij haar dood beloofde zij rozen te laten regenen op aarde, beeld van haar liefde voor God. Ze wordt daarom met rozen in haar hand afgebeeld.
Wie haar levensweg kent, weet dat het niet om een suikerzoet, sentimenteel beeld gaat, niet om doornloze rozen.
De karmelitaanse mystiek kent de ‘donkere nacht van de ziel’, waarin geloof geen ‘bezit’ is, waarover je kunt beschikken. Wat echter blijft is liefde: de ‘regen van genade’ die ons toevalt vanuit een plaats die niet gekend kan worden. De eigen zwakte aanvaardt Theresia als de ruimte waarin Gods liefde en barmhartigheid kan binnentreden, aldus Tomáš Halík (in zijn boek ‘Geduld met God’).
rozen in miniaturen
Bloem
Roos, zie www.symbolischschikken.nl onder Planten/symboliek.
Literatuur
Tomas Halik, Geduld met God, Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven, 2014, hoofdstuk 3.
3 oktober Gerardus van Brogne († 959, Frankrijk)
De heelwording van Europa?
De naam van de heilige Gerardus is verbonden met het zevenblad, dat ook bekend stond als Gerardskruid of voeteuvelplant. Gerardus van Brogne zou zelf het kruid gebruikt hebben bij zijn jicht. Zevenblad (Aegopodium podagraria) is een heelkruid. Podograria betekent ‘ziek aan de voet’ en werd gebruikt bij jicht aan de benen.
Gerardus was militair, werd benedictijn in 921 en stichtte later op zijn eigen landgoed een klooster. Hij bracht de Regel van Benedictus ook naar andere kloosters in de Lage Landen. Zijn naam Gerardus is ook in veel andere Europese landen en talen met het zevenblad verbonden en herinnert zo aan hem.
Bloem
Zevenblad (Aegopodium podagraria), in de volksmond ook Gerardskuid genoemd. Elders in Europa bijvoorbeeld: Herba Sancta Gerardi, Herbe de Saint Gérard, Herba de San Gerardo, Erba Gerarda, Gerhardstkraut. Zie Symbolischschikken.nl, link naar zevenblad
Praktijk
- link naar Regel van Benedictus
4 oktober Franciscus van Assisi (ca. 1181-1226)
Lofzang op heel de schepping
Franciscus werd bekend door zijn “Zonnelied” (het lied van broeder zon), een Lofzang op de schepping, veelvuldig op muziek gezet en te beluisteren (op YouTube). De zonnebloem is daarom zo geschikt om hem te gedenken.
Franciscus, zoon van een lakenhandelaar, schonk zijn bezittingen aan de armen en koos ervoor bezitloos door het leven te gaan. Die weg meende hij te moeten gaan. Hij kreeg veel volgelingen en stichtte de orde van de ‘Minderbroeders’. Hij beschouwde alle schepselen, dieren, kruiden en bloemen, maar ook elementen als water, vuur, lucht en aarde als zijn broeders en zusters. Hij voelde zich ermee verbonden en zag ze als zijn gelijken.
‘Het belang van kleine dagelijkse handelingen kan niet genoeg onderstreept worden’
en ‘iets hergebruiken in plaats van weg te doen kan een daad van liefde zijn ‘.
(uit: www.laudato-si.nl, zie paragraaf 211)
Laudato Si
Het eerste woord uit het Zonnelied ‘Laudato’, keert terug in de titel van de encycliek Laudato-si. De ondertitel vn de encycliek luidt: “Over de zorg voor ons gemeenschappelijke huis”. Deze ‘groene, ecologische’ encycliek verscheen op de dag van de Aarde, 5 juni 2015. Eenheid en samenhang van de schepping wordt erin zichtbaar gemaakt. Paus Franciscus nam het initiatief, maar zijn voorganger paus Benedictus (met name nog als kardinaal Ratzinger) verrichtte reeds veel werk.
De paus roept eenieder op om ‘beschermer van de schepping’ te worden. Hij voegt een nieuw element toe aan de sociale leer van de kerk, namelijk onze gemeenschappelijke plicht om niet alleen mensen, maar de gehele schepping tot haar recht te laten komen. Hij neemt stevig stelling tegen een cultuur van verspilling. De paus laat zich inspireren door Franciscus van Assisi in diens gelovige en praktische betrokkenheid op de aarde. Diens levenshouding is er een van verwondering en dankbaarheid. Franciscus van Assisi herkende God met name in de armen, en in alle andere – kwetsbare – schepselen en elementen van de aarde. Ze zijn als broers en zussen voor hem. De aarde (die leven brengt) ziet hij als moeder.
De paus roept op tot een integrale ecologie als wij de aarde ontwikkelen. Een zorgvuldige omgang met de aarde betrekt hierin ook politiek, economie, religie, cultuur en ethiek. De encycliek richt zich zowel op regeringen als op mensen persoonlijk. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ook het kleine, dagelijkse handelen krijgt daarmee betekenis en gewicht.
Schikken
- Passende schikkingen rond het Zonnelied en rondom het “Tau”-symbool, zie www.symbolischschikken.nl
- Voor Zonnebloem en Citroenkruid (Artemisia abrotanum), zie de link naar planten/symboliek. Het citroenkruid draagt zijn naam, in het Frans: ‘Buisson de St.Francois’. Het naar citroen geurende struikje (‘buisson’) gebruikt men in de Middeleeuwen om insecten te weren.
Recepten
- Franciscuskoekjes, zie sameneerlijketen.nl/ onder Franciscus
Zie voor alle recepten de Website sameneerlijketen.nl, in de rubriek ‘Heiligen’, 4 oktober Franciscus:
4 oktober Werelddierendag
Dieren als broer en zus die erbij horen
Sinds 1931 staat de sterfdag van Franciscus van Assisi in het teken van Werelddierendag. In 1979 werd Franciscus de beschermheilige van ecologen en milieubeschermers vanwege zijn intieme verbondenheid met de gehele schepping. Dieren horen er bij. Over Franciscus worden veel verhalen verteld, waarin hij in relatie tot dieren staat.
Zie verder deze Groene kalender, 4 oktober Fransciscus van Assisi.