Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
1 september Aegidius ofwel: Sint-Gilles van Nîmes (ca. 710)
Zorg voor dieren
“Op Sint-Gilles hubbe we lol: op Sint-Gilles ene krollemol.”
met hinde
Aegidius leefde als kluizenaar in de Provence. Volgens een legende redde hij het leven van een hinde, die op haar beurt als dank hem haar melk schonk.
Hij is onder meer de beschermheilige van bos, vee en wild.
Op deze dag kregen kinderen in Vlaanderen een ‘krollemol’: een appelbol gemaakt met wittebrooddeeg.
Kruid
Vijfvingerkruid (Potentilla reptans) wordt in de volksmond ook wel ‘herteroosje’ genoemd. Dit verwijst naar de legende.
Recept
Appelbol: zie www.sameneerlijketen.nl /herfst
1 september Begin van een 6 weken-periode voor de schepping
Zorg voor de aarde!
De aarde in een bidvorm omvat
Sinds de eerste Oecumenische Europese Kerkenconferentie in Bazel (1989) vragen Oosterse en Westerse kerken de nationale en locale kerken om in deze periode extra aandacht te besteden aan de zorg voor de schepping.
Het betreft de periode vanaf 1 september tot ca. 15 oktober (in feite de tweede zondag van oktober, eventueel tot en met 4 oktober). Het initiatief werd in 2002 ondersteund door de Wereldraad van Kerken. In 2015 sluit paus Franciscus zich aan bij een wereldgebedsdag voor de schepping: de aarde, ons huis. Zijn veelgelezen en lezenswaardige encycliek Laudato si (2015) bespreekt aspecten van het milieuvraagstuk in relatie tot gerechtigheid en vrede vanuit een gelovig perspectief.
Protestantse, katholieke en orthodoxe kerken trekken hier dus samen op en willen aan deze scheppingsperiode vormgeven in vieringen en activiteiten. De steun ervoor is binnen de kerken zeker aanwezig, maar moet liturgisch en praktisch nog steeds wel opnieuw onder de aandacht gebracht worden. Daarom schetsen we hierna de achtergrond iets uitgebreider.
Het pleidooi
Het pleidooi om aandacht aan de schepping te geven kwam aanvankelijk vanuit de Orthodoxe Kerken van de kant van de oecumenisch ingestelde patriarch Dimitros I (+1991). De Orthodoxen beginnen op 1 september een nieuw kerkelijk jaar met een periode van gebed: 1 september wordt een biddag voor de aarde. Patriarch Bartlomeus herhaalt in 2014 de oproep voor de gebedsdag voor schepping tegen de achtergrond van de milieuvraagstukken die de aarde bedreigen. DE CEC (Conference of European Churches) nam al in 1992 het voorstel voor een scheppingsperiode over, de Wereldraad van Kerken volgde in 1997 (en bevestigde dit opnieuw in 2002).
Binnen de Wereldraad van Kerken werd reeds lang aandacht geschonken aan milieuvraagstukken vanuit een gelovig oecumenisch perspectief. Zo was er in 1979 in Boston de Wereldraadconferentie “Science, Technology and the Future” waar bedreigingen en uitdagingen voor de toekomst bijzondere aandacht kregen. Men pleitte voor een “Just, participatory and sustainable society” (JPSS). Van belang was dat iedereen zou kunnen participeren, ook juist de gemarginaleerde mensen in een samenleving. Brede steun in Nederland kreeg het Concilair Proces, waartoe in 1983 de Wereldraad opriep, waarin de samenhang van gerechtigheid, vrede en milieu centraal stond: “peace, justice and the integrity of creation” (heelheid van de schepping) heette het toen. Kerken zouden hiertoe moeten samenkomen en samenwerken. Vele locale kerken participeerden in de jaren erna eendrachtig in dit proces, met aandacht voor een eigen, nieuwe levensstijl.
Aarde / Zonnebloem
Praktijk
Na “Bazel” (1989) werd een Christelijk Europees Milieu Netwerk in het leven geroepen (ECEN European Christian Environmental Network), dat in 1999 bij de kerken aandrong op het in acht nemen van de scheppingsperiode.
Bij de Raad van Kerken in Nederland zijn Groene Websites ontwikkeld die informatie en verdieping bieden: rondom “vieren” www.scheppingvieren.nl en www.symbolischschikken.nl en rondom diaconale, aarde-gerichte activiteiten www.sameneerlijketen.nl, www.kerktuinen.nl en www.kloostertuinen.nl
Ook deze Groene Kalender beoogt op het raakvlak van geloof en milieu samenbindend en stimulerend te zijn. Verder biedt de website van Kerk en Milieu (Raad van Kerken) een agenda, achtergrondinformatie, columns, enz.
Kerk in Actie (deel van de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland) ontwikkelde in samenwerking met TEAR het project Groene Kerken om zowel protestantse als katholieke geloofgemeenschappen te inspireren en te verbinden in het groene-kerk-zijn. De intentie van de eerste projectleider Sjoerd van Schooneveld was om dit project uit te breiden tot contacten met moslims en moskeeën. In 2018 hebben inmiddels 200 gelovige gemeenschappen zich geregistreerd als “groen”, zie voor inspiratie en criteria www.groenekerken.nl
Ook de KNR (Konferentie van Nederlandse Religieuzen) ontwikkelde website Laudate si met allerlei suggesties om de scheppingperiode handen en voeten te geven, zie ook zie KNR
Praktijk – suggesties
- website Groene Kerken met toolkit groenekerken.nl,
- website Laudate si
- voor Agenda en overzicht van groene websites, kerkenmilieu.nl
- Schikkingen met bloemen van het seizoen: symbolischschikken.nl , zie zomer /schepping
- Door Marijke de Bruine ontwikkeld, een serie gebedsdiensten rond de schepping, zie scheppingvieren.nl/ bij vieringen/schepping
Literatuur
– Het belang van de internationale oecumenische beweging voor kerk en maatschappij moet niet worden onderschat: de christelijk-maatschappelijke betrokkenheid was aanzienlijk (zie een bijdrage hierover in het boek: Wereldgeschiedenis van Nederland, 2018).
– Zie voor Laudato si, bijvoorbeeld RK documenten
– Voor Groene bijbel en Maak je bijbel groen (paperback), NBG, https://www.bijbelgenootschap.nl/groenebijbel/
1 september Wereldgebedsdag voor de schepping
Zorg om de aarde
In 2015 verschijnt de veel gelezen en lezenswaardige Encycliek Laudato si. Het gaat erin om de zorg voor de aarde, ons gemeenschappelijk huis.
In hetzelfde jaar roept Paus Franciscus op tot een jaarlijks terugkerende wereldgebedsdag waarop de zorg voor de aarde aandacht krijgt. Hij volgt daarmee de Orthodoxe Kerken na die dit al sinds 1989 praktiseren.
De datum 1 september is het begin van de zogenaamde scheppingsperiode, die ongeveer 6 weken duurt. In deze periode tot ca. 15 oktober (in feite: de tweede zondag van oktober) wordt in kerken extra aandacht geschonken aan de aarde en de milieuvraagstukken die de schepping bedreigen. Alle Europese kerken (protestant, katholiek en orthodox) hebben zich dit samen met de Wereldraad van Kerken ten doel gesteld.
Zie ook de websites:
www.scheppingvieren.nl
www.symbolischschikken.nl
www.sameneerlijketen.nl
4 september Albert Schweitzer (1875-1965)
Eerbied voor alle leven
Albert Schweitzer was predikant en arts. Hij werkte als arts in Afrika en raakte bekend door zijn opvatting dat alle leven eerbied toekomt.
Een van zijn uitspraken is:
- Als een mens zijn eerbied verliest voor een deel van het leven, zal hij zijn eerbied verliezen voor het gehele leven.
- En: De mens beheerst de natuur voor hij geleerd heeft zichzelf te beheersen.
Suggesties literatuur:
- Albert Schweitzer, Eerbied voor het leven. Hoofdstukken uit zijn ethiek (uitg. Voorhoeve, Den Haag, z.j.)
- Albert Schweitzer, Straatsburgse preken (uitg. Voorhoeve, Den Haag)
- teksten van Hans Bouma
8 september Geboorte van Maria
Graankorrels als zaad gezaaid
De eerste wintergranen worden in de aarde gezaaid. ‘Als Maria is geboren, zaai dan vlijtig uw koren.’
Op 15 augustus maakt men kruidenbundel waarin korenaren zijn gestoken. Deze bundels worden gezegend, en graankorrels worden toegevoegd aan het zaaigoed. Zie ook deze Groene kalender: 15 augustus, Maria ten hemelopneming
En is nog een ander gezegde: Op onze Lieve Vrouwe geboort, gaan de zwaluwen voort.”
Deze spreuk verwijst naar de zwaluwen die rond deze datum naar het zuiden trekken.
14 september Kruisverheffing: basilicum op het kruis
De geur van de aarde en de hemel
Basilicum wordt ook wel Koningskruid genoemd.
De naam van dit feest is verbonden met een bijzonder ritueel: het oprichten van het kruis tijdens de viering in de kerk. In 355 werd op deze dag de kruisbasiliek ingewijd die op de Calvarieberg in Jeruzalem werd gebouwd, de plek waar Jezus gekruisigd zou zijn. Zijn kruis zou door Helena, de moeder van keizer Constantijn, gevonden zijn in een veld met geurende basilicum. Daarom versiert men in de kerken van het Oosten op deze dag het kruis met basilicum.
Deze legende sluit op een andere legende: het verhaal dat de geboorte van Jezus is verkondigd door een vogeltje dat vanuit een basilicumstruikje het goede nieuws vertelde.
Kruid
- Basilicum of Koningskruid, zie websites kerk- en kloostertuinen
Praktijk
- Leg een geurperk aan in een kerktuin of kloostertuin, www.kerktuinen.nl
17 september Hildegard van Bingen (1098-1179)
Groene geest
Hildegard van Bingen was een benedictines, mystica, kruidenkenner en schrijfster van natuurwetenschappelijke boeken. Zij beschrijft de relatie tussen God, mensheid en kosmos als een uitvloeisel van Gods liefde. De kleur van de Geest van God is voor haar groen: de kleur van het leven dat in het licht van de Eeuwige in alle wezens oplicht. Zij geniet een hernieuwde belangstelling. In 2012 werd zij heilig verklaard vanwege haar voedingsleer in combinatie met haar regels voor een leefwijze.
In de tijd van Hildegard werden bij kloosters vooral kruiden gekweekt met geneeskrachtige eigenschappen. Op het Concilie van Nicea (325) was bepaald dat kloosters zieken moesten opnemen om te verzorgen. De eerste gasthuizen ontstonden daardoor in de nabijheid van kloosters met kruidentuinen. Hildegard, die in 1163 abdis werd, wordt wel de eerste schrijvende arts genoemd. Ze beschreef ook recepten voor een gezonde voeding. Spelt was voor haar een belangrijk graan waaraan zij vele goede eigenschappen toekende.
Spelt (Triticum spella)
Spelt is een oud graangewas dat (met tarwe, gierst en gerst) op de rand van de akker gezaaid werd (Jesaja 28, 25) en gebruikt werd om brood te maken (Ezechiël 4, 9).
spelt
Recept
Zie www.sameneerlijketen.nl onder de rubriek ‘Heiligen”.
- Hildegardkoekjes – Nervenkeksen
- Speltmuffins
- Speltsalade
- Spelt met noten, rozijnen en abrikozen
- Speltburgers met groenten
- Speltpannenkoek met groenten
- Spelt-groente ovenschotel
Praktijk
- Zie www.knr.nl duurzaamheid heiligen en helden.
- Kruidentuin Museumklooster Ter Apel
- Kruidentuin Herkenrode
17 september Lambertus van Maastricht (ca. 647-705)
Avondlicht met een heilzame drank?
salie
De avonden worden langer, de zomer is ten einde. Het land wordt in rust gebracht: “Met Lambertus moeten de havervelden kaal zijn en moet je rogge zaaien.” Op de gedachtenisdag van Lambertus werden fakkeloptochten gehouden. De avond wordt ook wel de lampegietersavond genoemd. Men versiert de lampen, het begin van de herfst markeerde de overgang naar lamplicht.
Traditioneel dronk men warme saliemelk maar ook jenever met stroop. Salie (Salvia officinalis) is een heilzaam kruid. Salvia betekent genezen. Denk aan Jezus die geneesheer (‘Salvator’) wordt genoemd. Het kruid bevat ontstekingsremmende stoffen en ontbrak daarom niet in een kloostertuin.
lampenpoetsersgras
Bloem
Lampenpoetsersgras (Pennisitum sp.)
Bundels van de langwerpige smalle bladeren van het lampenpoetsersgras werden gebruikt om lampen mee schoon te maken.
Recept
salie
Saliemelk waarin men salieblaadjes ca. 15 minuten laat trekken.
18 september Dag Hammarskjöld (1905-1961)
“Zo rust de hemel op de aarde”
De Zweed Dag Hammarskjöld, christen en mysticus, is aanvankelijk adviseur van het Zweedse ministerie voor Buitenlandse Zaken. Hij wordt in 1953 secretaris generaal van de Verenigde Naties en overlijdt door een vliegtuigongeluk in Afrika bij een van zijn missies. Hem wordt postuum de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Zijn mystieke gevoeligheid blijkt uit zijn (dag)boek Merkstenen.
Een kort fragment:
“Zo rust de hemel op de aarde. In de donkere stilte van het bosmeer opent zich de schoot van het woud. En zoals de man haar lichaam wikkelt in zijn blijvende tederheid, zo wordt de naaktheid van grond en bomen gehuld in het stille, hoge ochtendlicht.
Zelf voel ik een schrijnende pijn, die het verlangen is naar vereniging, naar eenwording, naar deelname in deze ontmoeting. Een pijn die één is met het verlangen der aardse liefde – maar gekeerd naar aarde en water en hemel, beantwoord door de fluisterende woorden der bomen, de geur van de aarde, de strelingen van de wind, de omarming van licht en water. Tevreden? Nee, nee, nee – maar verfrist, tot rust gebracht – wachtend.”
21 september Dag van de vrede
Vrede met de aarde?
De Verenigde Naties hebben deze dag ingesteld als Vredesdag. Ook veel christelijke kerken en organisaties hebben deze Vredesdag in hun jaarkalender een plek gegeven binnen een Vredesweek. In Nederland organiseert de organisatie PAX (vrede) een week lang allerlei activiteiten.
In die week wordt stilgestaan bij de wijze waarop wij ons tot de aarde verhouden. Daarbij is het van belang oog te hebben voor diepere oorzaken van conflicten, lokaal en wereldwijd. Hebben wij “vrede met de aarde” of staan we ermee op gespannen voet? Denk aan conflicten die onder meer gaan om het belang van water, olie, grondstoffen, mineralen, vruchtbare grond. Conflicten dreigen daar waar zich schaarste voordoet, zoals bij brak tegenover zoet water in Israël/Palestina.
In de joodse Bijbel (Tenach) vindt men regels voor het sparen van vruchtbomen in geval van conflicten: ze mogen niet worden vernietigd omdat ze levensvoorwaarde zijnen voor de toekomst onontbeerlijk (bijv. in Deuteronomium 20).
Vredesduif
De duif als beeld van vrede herinnert aan het bijbelverhaal over Noach. Na de vloed kwam een duif terug met een groen takje in haar bek: teken dat leven op aarde weer mogelijk was (Genesis 8). Pax-vredesduiven worden in de vredesweek jaarlijks uitgereikt aan 10 mensen/organisaties die zich op bijzondere wijze hebben ingezet om vrede en verzoening te bevorderen.
Link
- kritisch bij Deuteronomium: zie website bijbelaantekeningen.nl
- voor inspiratie zie ook de uitgebreide websites www.scheppingvieren.nl, www.symbolischschikken.nl en www.sameneerlijketen.nl
26 september Wangari Maathai (1940-2011)
Denk globaal, handel locaal
Wangari Maathai was de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg omdat zij “aan de frontlinie staat van inzet voor een ecologisch verantwoorde sociale, economische en culturele ontwikkeling, niet alleen in Kenia, maar in geheel Afrika.” Zij was hoogleraar diergeneeskunde.
Ontwikkeling was voor haar onlosmakelijk verbonden met de rechten van de armsten en de zorg voor het milieu. In 1977 richtte zij de Green Belt Mouvement op, een organisatie die inmiddels meer dan 30 miljoen bomen heeft geplant in Afrika. Zie www.knr.nl duurzaamheid, heiligen en helden.
29 september Michaël
De avond valt, Michaël waakt
In bijbelse verhalen bestrijdt aartsengel Michaël het kwaad. Wat geen licht kan verdragen, draagt duisternis in zich. Michaël keert zich tegen die duisternis. Meest in het oog springend is Michaëls strijd tegen de draak, als symbool van de eindstrijd (Openbaring 12). Andere aartsengelen spelen een andere rol, zo is aartsengel Gabriël vooral een boodschapper van God.
De beeltenis van Michaël vinden we in kerken vaak aan de westkant, daar waar de zon ondergaat. De oostkant, waar de zon opgaat, is gereserveerd voor Christus, de Morgenster, de Lichtbrenger, die leven schenkend is.
Eind september ervaren we dat de zon eerder ondergaat, de duisternis valt sneller in. Het werd in de christelijke traditie een herinnering aan Michaël, en daarmee aan alle engelen die licht, warmte en troost brengen en de duisternis verdrijven.
‘Michaëls zomertje’, zo worden de warme na-zomersde dagen wel genoemd die eind september, begin oktober kunnen verrassen. Deze warme, zonnige dagen worden ook elders verbonden met Michaël: bijvoorbeeld in Spanje ‘verano de San Miguel’ en in Wales ‘haf bach Mihangel’.
Kruid
Grote of Aartsengelwortel (Angelica, archangelica) en gewone engelwortel: ze herinneren aan een engel-ervaring.
In de Middeleeuwen was vooral ook de pest één van de ziektes die dood en duisternis bracht. Volgens een legende toonde een engel mensen hoe engelwortel de ziekte kon helpen bestrijden.
Tegenwoordig wordt engelwortel gekweekt om de aromatische olie in de wortel en om de smaak in likeuren. Stukjes van de vaak roodbruine stelen worden ook wel versuikerd of gebruikt bij het koken van rabarber.
Recepten
1 oktober Theresia van Lisieux (1873-1897)
Liefde die uitgaat van een kleine bloem
Door toe te treden tot de karmelietessen, besloot Theresia van Lisieux (Frankrijk) in het voetpoor te treden van de ‘grote’ Theresia van Avila (Spanje, 1515-1582). Deze Spaanse Theseria was karmelietes, bekend als mystica, en werd heilig verklaard op 15 oktober (zie deze Groene Kalender). Theresia van Lisieux wordt wel ‘de kleine Theresia’ of ‘de Kleine Bloem’ genoemd. In het kleine kunnen mooie en grootse dingen zichtbaar worden.
Lieflijke rozen
Theseria van Lisieux werd in 1997 uitgeroepen tot kerklerares, net zoals Theresia van Avila en Catharina van Siena (Italië, 14e eeuw). Bij haar dood beloofde zij rozen te laten regenen op aarde, beeld van haar liefde voor God. Ze wordt daarom met rozen in haar hand afgebeeld.
Wie haar levensweg kent, weet dat het niet om een suikerzoet, sentimenteel beeld gaat, niet om doornloze rozen.
De karmelitaanse mystiek kent de ‘donkere nacht van de ziel’, waarin geloof geen ‘bezit’ is, waarover je kunt beschikken. Wat echter blijft is liefde: de ‘regen van genade’ die ons toevalt vanuit een plaats die niet gekend kan worden. De eigen zwakte aanvaardt Theresia als de ruimte waarin Gods liefde en barmhartigheid kan binnentreden, aldus Tomáš Halík (in zijn boek ‘Geduld met God’).
rozen in miniaturen
Bloem
Roos, zie www.symbolischschikken.nl onder Planten/symboliek.
Literatuur
Tomas Halik, Geduld met God, Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven, 2014, hoofdstuk 3.
3 oktober Gerardus van Brogne († 959, Frankrijk)
De heelwording van Europa?
De naam van de heilige Gerardus is verbonden met het zevenblad, dat ook bekend stond als Gerardskruid of voeteuvelplant. Gerardus van Brogne zou zelf het kruid gebruikt hebben bij zijn jicht. Zevenblad (Aegopodium podagraria) is een heelkruid. Podograria betekent ‘ziek aan de voet’ en werd gebruikt bij jicht aan de benen.
Gerardus was militair, werd benedictijn in 921 en stichtte later op zijn eigen landgoed een klooster. Hij bracht de Regel van Benedictus ook naar andere kloosters in de Lage Landen. Zijn naam Gerardus is ook in veel andere Europese landen en talen met het zevenblad verbonden en herinnert zo aan hem.
Bloem
Zevenblad (Aegopodium podagraria), in de volksmond ook Gerardskuid genoemd. Elders in Europa bijvoorbeeld: Herba Sancta Gerardi, Herbe de Saint Gérard, Herba de San Gerardo, Erba Gerarda, Gerhardstkraut. Zie Symbolischschikken.nl, link naar zevenblad
Praktijk
- link naar Regel van Benedictus
4 oktober Franciscus van Assisi (ca. 1181-1226)
Lofzang op heel de schepping
Franciscus werd bekend door zijn “Zonnelied” (het lied van broeder zon), een Lofzang op de schepping, veelvuldig op muziek gezet en te beluisteren (op YouTube). De zonnebloem is daarom zo geschikt om hem te gedenken.
Franciscus, zoon van een lakenhandelaar, schonk zijn bezittingen aan de armen en koos ervoor bezitloos door het leven te gaan. Die weg meende hij te moeten gaan. Hij kreeg veel volgelingen en stichtte de orde van de ‘Minderbroeders’. Hij beschouwde alle schepselen, dieren, kruiden en bloemen, maar ook elementen als water, vuur, lucht en aarde als zijn broeders en zusters. Hij voelde zich ermee verbonden en zag ze als zijn gelijken.
‘Het belang van kleine dagelijkse handelingen kan niet genoeg onderstreept worden’
en ‘iets hergebruiken in plaats van weg te doen kan een daad van liefde zijn ‘.
(uit: www.laudato-si.nl, zie paragraaf 211)
Laudato Si
Het eerste woord uit het Zonnelied ‘Laudato’, keert terug in de titel van de encycliek Laudato-si. De ondertitel vn de encycliek luidt: “Over de zorg voor ons gemeenschappelijke huis”. Deze ‘groene, ecologische’ encycliek verscheen op de dag van de Aarde, 5 juni 2015. Eenheid en samenhang van de schepping wordt erin zichtbaar gemaakt. Paus Franciscus nam het initiatief, maar zijn voorganger paus Benedictus (met name nog als kardinaal Ratzinger) verrichtte reeds veel werk.
De paus roept eenieder op om ‘beschermer van de schepping’ te worden. Hij voegt een nieuw element toe aan de sociale leer van de kerk, namelijk onze gemeenschappelijke plicht om niet alleen mensen, maar de gehele schepping tot haar recht te laten komen. Hij neemt stevig stelling tegen een cultuur van verspilling. De paus laat zich inspireren door Franciscus van Assisi in diens gelovige en praktische betrokkenheid op de aarde. Diens levenshouding is er een van verwondering en dankbaarheid. Franciscus van Assisi herkende God met name in de armen, en in alle andere – kwetsbare – schepselen en elementen van de aarde. Ze zijn als broers en zussen voor hem. De aarde (die leven brengt) ziet hij als moeder.
De paus roept op tot een integrale ecologie als wij de aarde ontwikkelen. Een zorgvuldige omgang met de aarde betrekt hierin ook politiek, economie, religie, cultuur en ethiek. De encycliek richt zich zowel op regeringen als op mensen persoonlijk. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ook het kleine, dagelijkse handelen krijgt daarmee betekenis en gewicht.
Schikken
- Passende schikkingen rond het Zonnelied en rondom het “Tau”-symbool, zie www.symbolischschikken.nl
- Voor Zonnebloem en Citroenkruid (Artemisia abrotanum), zie de link naar planten/symboliek. Het citroenkruid draagt zijn naam, in het Frans: ‘Buisson de St.Francois’. Het naar citroen geurende struikje (‘buisson’) gebruikt men in de Middeleeuwen om insecten te weren.
Recepten
- Franciscuskoekjes, zie sameneerlijketen.nl/ onder Franciscus
Zie voor alle recepten de Website sameneerlijketen.nl, in de rubriek ‘Heiligen’, 4 oktober Franciscus:
4 oktober Werelddierendag
Dieren als broer en zus die erbij horen
Sinds 1931 staat de sterfdag van Franciscus van Assisi in het teken van Werelddierendag. In 1979 werd Franciscus de beschermheilige van ecologen en milieubeschermers vanwege zijn intieme verbondenheid met de gehele schepping. Dieren horen er bij. Over Franciscus worden veel verhalen verteld, waarin hij in relatie tot dieren staat.
Zie verder deze Groene kalender, 4 oktober Fransciscus van Assisi.
6 oktober Fides van Agen (eind 3e / 4e eeuw)
Vertrouwen
‘Op de dag van Sinte – Foy (Fides) staan alle mispels mooi.’
Fides stierf als jonge vrouw, op 12-jarige leeftijd als martelares. In 866 werden de relieken van Fides overgebracht naar de abdij St. Foy in Conques, op de route naar Santiago de Compostella. Het Latijnse woord Fides betekent geloof, vertrouwen.
15 oktober Theresia van Avila (1515-1582)
Leven vanuit de diepte
aardappel 
Theresia van Avila (Spanje), karmelietes, mystica, kerklerares, bracht vernieuwing in de Karmels, de kloosterordes met deze naam, en koos opnieuw voor een vegetarische leefstijl voor de contemplatieve zusters Karmelietessen. Als eerste vrouw wordt zij uitgeroepen tot lerares van de kerk, door Paus Paulus VI in 1990.
Theresia legt in haar geschriften veel nadruk op het gebedsleven: ‘een leven vanuit de diepte’. Zij gebruikt voor het gebedsleven het beeld van een tuinman die op verschillende manieren de tuin van water voorziet. Het gebedsleven, het zware putten uit een diepe bron, kan voor de biddende mens tot lichte, geoefende arbeid worden. Of in een ander beeld: zoals het hemelwater – door God geschonken, je toevalt en de tuin doet bloeien, zo kan een regelmatig, gediciplineerd gebedsleven een mens tot bloei brengen. Of denk aan het proces waarbij een pop eerst een rups en daarna tot een mooie vlinder uitgroeit, zo vanzelfsprekend én wonderlijk kan de bidder het gebedsleven beleven.
Theresia vermeldt in haar geschriften dat men vanaf 1570 aardappels verbouwde bij een Karmelklooster in Spanje. De aardappel is waarschijnlijk in de 15e eeuw door missionarissen ingevoerd vanuit Midden-Amerika. Ze groeien ‘vanuit de diepte’.
Haar gedenkdag wordt wel verbonden met de oogsttijd: ‘Met Sinte-Treze, vallen de leste bezen.’ (Vlaams voor ‘bessen’). Na deze datum behoort men geen bessen meer te eten.
herfstframbozen
Recept
- Aardappelsalade met mediterrane kruiden, zie sameneerlijketen.nl
- Aardappelkoekjes, op sameneerlijketen.nl
Vieren
Aardappels – leven vanuit de diepte, zie www.scheppingvieren.nl
Geloofd bent u om aardappels,
verscholen in de aarde.
Gij schenkt leven,
vanuit de diepte.
(Tini Brugge)
16 oktober Gerardus Majella (1726-1755)
Tijd om noten te kraken
Het is typisch een dag van de oogst: ‘Op het feest van Sint-Gallus, doet de wind de noten vallen.’
In Frankrijk werd de oogst van druiven, appels en aardappels afgerond en ook in Zuid-Duitsland houdt men op deze dag nog allerlei oogstgebruiken in ere. De Italiaanse broeder Gerardus van Majella (‘Gallus’) was onder meer tuinman. Hij sloot zich in 1749 aan als lekenbroeder bij de orde van de Redemptoristen. Hij werd een bekende volksheilige en heilig verklaard in 1914 vanwege zijn liefdewerk en genezingen. In het Redemptoristenklooster in Wittum is in 1962 een veelbezochte Gerarduskapel gebouwd.
Recepten
Zie www.sameneerlijketen.nl in de rubriek ‘Heiligen’. Zie verder ook de rubriek scheppingsperiode / oogst.
16 oktober Wereldvoedseldag
Stilstaan bij de oogst
Deze Wereldvoedseldag is een initiatief van de Verenigde Naties waaraan inmiddels meer dan 150 landen meedoen. Ook veel milieuorganisaties sloten zich bij dit initiatief aan.
Sinds 1981 krijgt op deze dag de productie van voedsel, het tekort aan voedsel en de verspilling van voedsel alle aandacht.
In Nederland is het idee ontwikkeld voor een zogenaamde ‘wereldmaaltijd’, zie www.werelddelen.nl.
Recepten
- Wereldmaaltijd, zie sameneerlijketen.nl bij Wereldvoedseldag