Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.
Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.
17 april Pasen
Tuin: bloemen en dieren geven betekenis
Tuin
Op Paasmorgen ontmoet Maria Jezus in een tuin. Het decor van een Hof van olijven doet denken aan het paradijsverhaal in het boek Genesis: de plek waar een man en vrouw, Adam en Eva, elkaar ontmoeten. Het Paasverhaal luidt het begin in van een nieuwe geschiedenis van God en mensen. Een verhaal van hoop en leven (Johannes 20, 14-18). Daarin doen bloemen en dieren volop mee en geven het verhaal betekenis.
Lam
In de joodse traditie offerde men volgens de voorschriften in het voorjaar een lam, de eerstgeborene, als dank aan God voor de uitbreiding van de kudde.
Bij het vertrek van het volk Israël uit Egypte slacht men een lam en strijkt een beetje bloed over de deurpost, teken dat God in dit huis geëerd wordt. Het beschermt voor de dood die in de nacht alle eerstgeborenen, mensen en dieren, zal treffen (Exodus 12). Wanneer Jezus ‘Lam Gods’ wordt genoemd, herinnert dat aan het beeld van de knecht van wie Jesaja zegt:
Hij werd mishandeld, maar verzette zich niet en deed zijn mond niet open.
Als een lam dat naar de slacht wordt geleid. (Jesaja 53, 7)
Met de verwoesting van de tempel in Jeruzalem (70 nChr.) nam deze offertraditie een einde.
Het haantje en het zwaantje
Daar kraait een haan, een goed bericht:
weldra verschijnt het eerste licht.
Hij wekt ons op, geeft goede moed,
’t is Christus die ten leven roept.
(vertaling Andries Govaart, hymne Ales Diei Nuntius van Aurelius Prudentius Clemens, zie ook Govaarts website https://anderszins.eu/?s=daar+kraait )
De haan kondigt het licht aan als het nog donker is. Op de kerktoren kondigt hij de nieuwe (paas)morgen van Gods rijk aan. Het herinnert aan de opstanding, de kracht van het leven en het licht dat sterker is dan duisternis en dood. In de christelijke traditie werd de haan een symbool van waakzaamheid.
De zwaan verwijst door haar fraaie witte verschijning naar de verrijzenis van Christus. De legende verhaalt dat zwanen voor hun dood ‘zingen’. De uitdrukking ‘zwanenzang’ herinnert daaraan. In deze zang hoorde men een verwijzing naar het goede na de dood.
Op en in Lutherse kerken is vaak een zwaan te zien. Een voorloper van Luther in de Reformatie, Johannes Hus, zou eens gezegd hebben dat na hem iemand zou komen die veel beter was dan hij. De naam ‘Hus’ betekent gans. De naam van Luther werd met de mooie zwaan verbonden: in zijn familiewapen komt een zwaan voor.
Pauwentrots
Elk jaar verliest de pauw zijn mooie staartveren. In het voorjaar, rond Pasen heeft hij weer veren terug om mee te pronken. Men dacht dat het vlees van de pauw onsterfelijk was. Augustinus vermeldt dit in zijn De Civitate Dei (XXI, 4). Zo’n mooi dier kon niet door de zonden bedorven en sterfelijk zijn. De pauw wordt dan ook beschouwd als beeld van de rechtvaardige en verwijst naar vernieuwing en opstanding. De pauw wordt afgebeeld op paradijselijke voorstellingen.
Er is echter ook een andere kant. Legenden verhalen hoe de pauw zijn mooie veren mocht behouden, maar zijn paradijselijke zang verloor. Opdat hij zijn tekortkomingen niet vergeet. Daarom krijst en klaagt hij. Ook zijn trots leverde het verwijt op van hoogmoed, dat aan het dier kleeft.
Slakken, rupsen en vlinders
Als randversiering in getijdenboeken is vaak een slak afgebeeld die uit zijn huisje komt. Huisjesslakken overwinteren in hun eigen huisje. Zij sluiten dat af met een vlies dat hard wordt en hen beschermt. In het voorjaar doorbreekt een slak dit vlies en komt hij weer tot leven. Slakken verwijzen in de getijdenboeken naar opstaan en weer tot leven komen.
In de periode van Pasen vindt de wonderlijke metamorfose plaats van een ogenschijnlijke dode cocon die zich ontpopt tot een prachtige vlinder. In getijdenboeken komen rupsen en vlinders vaak voor als verwijzing naar nieuw leven uit een ‘dood’ bestaan. Rond Pasen verschijnen de eerste vlinders zoals de citroenvlinder.
De Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross ziet het stervensproces van een mens als het afleggen van het aardse omhulsel. Sterven betekent voor haar dat de ziel het lichaam verlaat en ingaat tot een ander, vrijer bestaan waarbij het lichaam niet meer nodig is. Het aardse omhulsel wordt afgelegd, zoals een vlinder uit zijn cocon tevoorschijn komt. Kübler-Ross raakte gefascineerd door tekeningen van vlinders die zij als 19-jarig meisje zag op de muren van het concentratiekamp in Majdanek, gemaakt door gevangen met de dood voor ogen.
Haas en eieren
De haas herinnert kerkvader Ambrosius (4e eeuw) aan de opstanding van Christus omdat de wintervacht in de lente van kleur veranderde. De haas is voorts een symbool van vruchtbaarheid. Ook eieren dragen het nieuwe leven in zich en kunnen verwijzen naar de geboorte en de opstanding van Jezus. In de kathedraal van Xanten (Duitsland) vindt men het ei terug in het moderne, bijzondere bronzen altaar.
Eieren zijn van oudsher met het Paasfeest verbonden. Eieren verwijzen naar het geheim van beginnend leven. In de Orthodoxe kerken worden paaseieren beschilderd of op een andere wijze versierd voordat ze met Pasen in de kerk worden gezegend. Deze eierzegening heeft ook in de katholieke kerken bestaan, maar is inmiddels afgeschaft. In de Joodse traditie legt men een ei op de zogenaamde sederschotel. Deze schotel bevat allerlei ingrediënten en verwijst naar de overhaaste vlucht uit Egypte. Het ei symboliseert de blijvende verwachting van nieuw leven.
Paasbloemen in een paastuin
Veel bloemen die omstreeks Pasen bloeien kregen in de volksmond de naam paasbloem, bijvoorbeeld narcis, sleutelbloem, dotterbloem, paardenbloem en hyacint. De keizerskroon kreeg door de vorm van haar bloemen de volksnaam Paasklokken. Ook muurbloem en steenbreek herinneren aan de opstanding: het leven is sterker.
Schikken
– Wilgenkatjes en forsythia worden paashout genoemd. Het zijn mooie forse takken waarmee grote ruimtes zoals kerken met Pasen versierd kunnen worden.
– Voorbeelden voor schikkingen, symbolischschikken.nl
Vieren
Voor passende teksten en gebeden zie www.scheppingvieren.nl
Recepten bij Pasen
Eiersalade
Paasbroden
- Armeens paasbrood
- Grieks paasbrood
- Gronings paasbrood
- Russisch paasbrood met amandelen
- Zoet Kloosterbrood
Paaskoekjes en taart
Paasmaaltijd
met lentegroene gerechten:
- Pascha
- Eenvoudige spinazietaart met geitenkaas
- Frittata, spinazie omelet
- Italiaanse paastaart
- Pikante paas-spinazietaart
- Spinazieschotel bij Ezechiël – lezing in de paasnacht
- Eiersalade met groen
Nagerecht
30 maart Stille Zaterdag
Na het sterven volgt de verstilling.
Wat valt er nog te zeggen?
Dan, in de avond en de nacht schuift het duister weg, wordt de donkerte achtergelaten en klinkt het “Licht van Christus”:
leven door de dood heen gebroken, opgewekt leven in bevrijdend licht
Zie verder deze Groene Kalender.
Schikken
Vieren
14 februari Aswoensdag: begin van de Veertigdagentijd
Aswoensdag is de dag na Carnaval. Het is het begin van een periode van 40 dagen tot Pasen (de zondagen niet meegeteld). De periode staat bekend zowel als ‘Lijdenstijd’ als ook als Vastentijd. De naam Aswoensdag is ontleend aan de traditie in katholieke kerken om de aanwezigen op deze dag een kruisje van as op het voorhoofd mee te geven, een herinnering aan het woord Bedenk wel: je bent stof en tot stof keer je terug (naar Genesis 3,19). Gebruikt wordt de as van de ingezamelde buxustakjes die het jaar ervoor op Palmzondag werden gewijd en meegenomen naar huis. Zie verder voor de periode van de 40-dagentijd deze Groene Kalender.
Recept
– zie sameneerlijketen.nl/aswoendag voor allerlei recepten:
- Zure haring met mierikswortel
te eten met bijvoorbeeld witte bonen of roggebrood. - Bonen, rijst, uien en pompoen
- Katersoep
- zuurkoolschotel voor aswoensdag
Schikken
Vieren