Groene kalender

17 april Robertus van Molesme (1027 – 17 april 1111)

Robertskruid

Het Robertskruid wordt ook wel Herbe de Saint Robert, Herb Robert (Frans) en Ruprechtskraut (Duits) genoemd. De heilige Robertus zou de geneeskracht van deze plant ontdekt hebben.

Robertus stichtte een benedictijnerklooster in Molesme. Toen de gemeenschap te groot werd en de regels verwaarloosd werden, vertrok hij met de monniken Stefanus Harding en Albericus. In 1098 werden zij de stichters van een nieuw klooster in Cîteaux, nabij Dijon, en legden de basis voor de nieuwe orde van de Cisterciënzers. Dit klooster staat op een plek waar het Robertuskruid van nature groeit.

Kruid

Robertskruid, Geranium robertianum. De namen ‘bloedkruid’ en ‘bloedwortel’ verwijzen naar de bloedstelpende eigenschappen van de plant. Het kruid is zwak urinedrijvend en werd daarom ook gebruikt bij waterzucht en nierstenen. Bij ontstekingen in de mond kauwde men verse bladeren.

21 april Anselmus van Canterbury (ca. 1033-1109)

Uit het ei kruipen

“Als Sint-Anselmus u aanhoort, krijgt ge een kuiken van een oort”

(Een oort is een geldwaarde.)

Anselmus, geboren in 1033, werd aartsbisschop van Canterbury. Hij geldt als een belangrijk kerkleraar, filosoof en theoloog, zie verder bijvoorbeeld wikipedia/anselmus en www.heiligen.net

Anselmus werd tevens patroonheilige van kippenhouders. In de Paastijd leggen kippen meer eieren, ze worden broeds en de eerste kuikens dienen zich aan. Om goed verkoopbare kuikens te krijgen, was het een aanbeveling om de voorspraak van deze bisschop te vragen in een gebed: voor het nieuwe leven dat zich aandient.

Recepten

Eieren in de paastijd: www.sameneerlijketen.nl

22 april Earth Day: Dag van de aarde

Houdbare aarde en duurzame levensstijl

De Dag van de aarde vraagt aandacht voor het behoud van de aarde en een duurzame levensstijl. Het initiatief voor een aparte dag, in 1970 in de Verenigde Staten genomen, is uitgegroeid tot een deelname in 190 landen. Het door de Verenigde Naties opgestelde Handvest van de Aarde (Earth Charter) is daarbij een leidraad. Dit Handvest wordt ook door de Wereldraad van Kerken (Genève) onderschreven. Zie www.dagvandeaarde.nl en www.earthday.com

De dag herinnert aan de ‘grass root’ beweging die Rachel Carson in de Verenigde Staten op gang bracht met haar opzienbarende boek Silent Spring in 1962. De datum is gekozen vanwege haar sterfdag, op 22 april 1964 is zij overleden. Zie 8 juni op deze Groene kalender.

In 2020 is het een bijzondere dag, omdat de 50ste verjaardag van dit evenement wordt gevierd. Doe mee met het Earthday Network

Marjolein Tiemens-Hulscher, lid van de RK Parochie in Driebergen, schrijft over haar inspiratie om zich in te zetten voor een duurzame aarde. Daaruit spreekt haar verwondering over groeikracht, de samenhang tussen planten, dieren en mensen, de interactie van mens en milieu, en het plezier dat zij vindt in kennisoverdracht. Marjolein geeft lezingen en workshops over de ecologische voetafdruk: ‘groen geloven en duurzaam doen’.

23 april Sint Joris

Valeriaan – Joriskruid

‘Dan was jij de herder en ik was het schaap …’

Draak en schapen

Soldaat Joris (George) werd een fameuze heilige: hij zou een draak verslagen hebben die mensen belaagde. Zo vinden we hem op vele afbeeldingen terug. Bang als men was had men – volgens legende – de draak eerst schapen als voedsel gegeven, daarna werden kleine kinderen door het lot aangewezen en aan de draak geofferd. Toen het lot viel op het dochtertje van de koning, was de maat vol: Joris versloeg de draak.

De draak symboliseert het kwaad in de wereld en Joris is de bestrijder ervan. Joris staat in een oude, lange traditie van moed en strijd, maar heeft wellicht nooit bestaan. In de heiligenkalender verbindt men hem met Georgius van Lydda (van Cappadocië), zie www.heiligen.net

Toevallig wordt rond deze tijd in veel kerken de zondag van de Goede Herder gevierd, een feestdag waarbij zowel God (Psalm 23) als Jezus (Johannes 10) herinneren aan de herder die voor kwaad behoedt.

Kruid

Valeriaan, Valeriana officinalis, wordt ook Joriskruid, Joriswortel en speerkruid genoemd. De scherpe punten aan het blad doen denken aan de klauwen van de draak. Het Latijnse ‘Valera’ betekent: ‘gezond, sterk zijn.’ Het kruid is kalmerend en angstwerend, en in gebruik als slaapmiddel. Het gebruik was reeds bekend bij de Griekse geneesheer Hippocratus (ca. 400 v.Chr.). Als tinctuur (alkohol oplossing) is het nog steeds een goed middel tegen nervositeit. Zie www.kloostertuinen.nl

Recepten

– Sint Jorisbrood: herinnert aan de schapen

In Bulgarije wordt het speciale brood ter ere van Sint Joris versierd met stippen of andere figuurtjes. De stippen verwijzen naar schapen, de figuurtjes naar staf, herder of schaapshondje. Deze dag is een lentefeest voor de herders en hun schapen.

Zie www.sameneerlijketen.nl (bron: Zalig gebakken, Marianne Geurtsen)

Schikken

– Schikkingen bij de zondag van de Goede Herder, zie www.symbolischschikken.nl

Vieren

Jij zoekt voor mij groen grazig gras.

(…) In diepe nacht maak jij het licht.

Jij houdt de wacht, jij blijft in zicht.

Als ik jou heb, heb ik genoeg. (Erik Idema)

25 april Marcus – evangelist

Bonen en Pompoenen

Sinte Merc, plant uw bonen en gaat naar de kerk.

Sint Marcus-dag zaaien voor zonne (zonsopgang) om pompoenen te krijgen gelijk tonnen.

Marcus was de vroegste evangelist die, kort en krachtig, van Jezus verhaalde.

Er zijn door het jaar heen meerdere gedachtenisdagen met hem verbonden, maar 25 april herinnert juist door allerlei tuinspeuken aan hem.

Nu er gezaaid moet worden, is meer zonnewarmte nodig.

27 april Dorothee Sölle

In verbondenheid met de aarde

          zout der aarde zijn

Sölle, geboren in 1929 en overleden op 27 april in 2003, is bekend om haar politieke avondgebed. Zij was een Duitse, politiek geëngageerde, theologe die belangrijk was in de vredesbeweging, met name ook in haar verzet tegen de kernwapens. Toen haar gevraagd werd waarom zij zich zo inzette voor de vrede, antwoordde zij: “ik realiseer mij nu: ik weet beter dan ooit te voren, hoe peilloos diep mijn liefde voor de schepping is, mijn geloof in de goedheid van de schepping.” (in: God heeft mensen nodig, een theologie van de schepping, 1984). Vanaf dat moment besefte zij meer dan ooit dat een weg van inkeer én toewending naar de wereld samengaan. Onder haar vele boeken: De Heenreis, over religieuze ervaringen (1975) en Mystiek en verzet (2001).

De Hoogstraatgemeenschap ‘Het Kloosterhof van Gestel’ in Eindhoven laat zich mede inspireren door Dorothee Sölle. Vooral deze bijbeltekst leidend:

Laat het recht als water golven, en gerechtigheid als een immer vloeiende beek (Amos 5, 24).

Het is de basis voor activiteiten, gebedsleven en gastvrijheid. De gemeenschap organiseert bezinningsdagen en maatschappelijke retraites rond ‘Zorg voor de aarde’ op de ecologische boerderij De Genneper Hoeve. In het voormalige kloostergebouw van de zusters van Liefde aan de Hoogstraat zijn ook organisaties ondergebracht als Emmaus, De Omslag, Vluchtelingenwerk en de Grieks-Orthodoxe Kerk.

Zie www.hetkloosterhofvangestel.dse.nl en www.hoogstraatgemeenschap.nl

27 april Earth Overshoot Day 2021

Dit is de dag waarop de wereld dit lopende jaar vanaf 1 januari reeds meer heeft verbruikt aan natuurlijke bronnen dan de aarde in 1 jaar kan dragen.

Na deze datum leven we dus ‘op de pof’ ten koste van Moeder aarde en haar toekomstige bewoners, direct: tot schade (en schande) van onze kinderen en kleinkinderen.

In Nederland werd deze ‘Overschrijdingsdag’ al op 27 april bereikt en valt die – tot dusver – elk jaar beangstigend eerder …

Onder de hasktag #Movethedate wordt opgeroepen deze dag naar later in het jaar te verschuiven door ons gedrag aan te passen.

Global Foodprint Network rekent jaarlijks uit op welke dag ieder land afzonderlijk door zijn beschikbare voorraad heen is. 

Een andere maat is in dit verband ieders individuele ‘Ecologische voetstap‘.

29 april Catharina van Siena (ca. 1347-1380)

Pinksterbloem – Katrienkes

Sint-Katrien draagt de roem van de boomgaard in de bloem

pinksterbloem                                   boomgaard

Als de gedachtenis van Catharina van Siena gevierd wordt, staan de fruitbomen in bloei en bloeien de pinksterbloemen voluit. Catharina werd met Theresia van Avila in 1970 tot kerklerares uitgeroepen. Tijdens haar leven, als lid van de derde (leken)orde van de Dominicanen, keerde mede door haar inzet de paus van Avignon (Gregorius XI) terug naar Rome.

1 mei Marculphus van Nanteuil (ca. 490 -558)

Franse koningen: koningszeer

Marculphus kreeg van de Franse koning een stuk land in Normandië, nu bekend als Saint Marcoef de L’isle. Hij stichtte er een klooster voor kluizenaars die leefden volgens het model van de Egyptische kluizenaars. In het begin was de leefregel van Augustinus leidend, later werd het een klooster in de benedictijnse traditie. Marculphus kreeg bekendheid doordat hij Franse koningen genas van ‘koningszeer’, scrofulose, een lymfeklierzwelling. In 898 werden zijn relieken overgebracht naar een speciale schrijn in Corbeny, bij Reims. Na hun kroning bezochten Franse koningen zijn schrijn om zich tegen deze ziekte te beschermen. Marculphus werd de patroon van apothekers en aangeroepen bij klierziekten.

Kruid

– Knopig Helmkruid, Scrophularia nodosa, St.Markoenskruid

Het kruid wordt ook wel aambeiwortel of scrofelkruid genoemd. De wortelstok heeft enige gelijkenis met aambeien, kleine zwellingen. Misschien ‘helpt’ het, maar of het kruid werkelijk ‘werkt’ is niet aangetoond.

Maria-Meimaand

Bloemen, Meiwijn en Geurende kruiden

Rond 1 mei werd het voorjaarsfeest ter ere van de Romeinse godin Flora gevierd, godin van de lente en de bloemen.

In 1579 begon Carolus (Karel) Borremeus, aartsbisschop van Milaan en later heiligverklaard, dit algemeen geliefde voorjaarsfeest om te buigen naar een katholiek feest waarin Maria een centrale plaats heeft. Dit feest werd in de 18^e eeuw door de Jezuïeten in Italië verder uitgebouwd tot een hele maand: Maria-meimaand, waarbij men op 1 mei (Dag van de arbeid) in het bijzonder Jozef, de timmerman (arbeider), eert.

Tot op vandaag krijgt Maria in de meimaand alle aandacht. In kerken en kapellen richt men zich tot Maria in gebed en zien we extra bloemenhulde bij Mariabeelden.

De naam Mei gaat terug op nog een andere Romeinse godin, Maia, godin van vruchtbaarheid, liefde en ontluikend leven.

meidoorn

Bloemen

Er zijn veel bloemen die deze maand bloeien, in de volksmond Maria-bloemen genoemd. Ze dragen vaak de kleuren wit en blauw.

Witte bloemen herinneren aan haar ongereptheid (‘maagdelijkheid’): stevige witte rozen en lelies, maar ook kwetsbare madeliefjes en margrieten.

Blauwe bloemen verwijzen naar haar hemelse status (‘hemelse’ koningin), het blauw van de hemel, het is een ‘dure’ kleur. Voorbeelden van blauwe Maria-bloemen: vergeet-mij-niet, korenbloem, zwaardlelie, viool, bernagie, akelei en erepijs.

Zie www.symbolischschikken.nl (opgenomen onder ‘bijzondere thema’s)

Kruiden

– Lievevrouwebedstro, Galium odoratum

– Echt walstro, Galium verum, Onze lieve vrouwe bedstro

Een legende verhaalt dat Maria deze kruiden een heerlijke geur gaf, toen Jozef ze voor haar had verzameld als bedstro. De geur van Lievevrouwebedstro is gedroogd het sterkst. De volksnaam mottenkruid herinnert aan de gewoonte om met de geur van het kruid motten weg te houden uit de linnenkast.

Recepten

Beide kruiden worden gebruikt voor het kruiden van zogenaamde meiwijn, bowl en likeur. De bloemen zijn te gebruiken in thee.

Zie verder www.sameneerlijketen.nl

Vieren

Zie ook  www.scheppingvieren.nl