De Groene kalender

Vieren of gedenken, in alle rust of met elkaar.

Laat je inspireren door oude gewoontes, groene symboliek, markante personen, inspirerende initiatieven, smaakvolle recepten, toepasselijke teksten, en praktische tips.

 

sep
14
za
Kruisverheffing
sep 14 hele dag

14 september Kruisverheffing: basilicum op het kruis

De geur van de aarde en de hemel

 

Basilicum wordt ook wel Koningskruid genoemd.

De naam van dit feest is verbonden met een bijzonder ritueel: het oprichten van het kruis tijdens de viering in de kerk. In 355 werd op deze dag de kruisbasiliek ingewijd die op de Calvarieberg in Jeruzalem werd gebouwd, de plek waar Jezus gekruisigd zou zijn. Zijn kruis zou door Helena, de moeder van keizer Constantijn, gevonden zijn in een veld met geurende basilicum. Daarom versiert men in de kerken van het Oosten op deze dag het kruis met basilicum.

Deze legende sluit op een andere legende: het verhaal dat de geboorte van Jezus is verkondigd door een vogeltje dat vanuit een basilicumstruikje het goede nieuws vertelde.

 

 

Kruid

 

Praktijk

 

sep
17
di
Hildegard van Bingen
sep 17 hele dag

17 september Hildegard van Bingen (1098-1179)

Groene geest 

 

Hildegard van Bingen was een benedictines, mystica, kruidenkenner en schrijfster van natuurwetenschappelijke boeken. Zij beschrijft de relatie tussen God, mensheid en kosmos als een uitvloeisel van Gods liefde. De kleur van de Geest van God is voor haar groen: de kleur van het leven dat in het licht van de Eeuwige in alle wezens oplicht. Zij geniet een hernieuwde belangstelling. In 2012 werd zij heilig verklaard vanwege haar voedingsleer in combinatie met haar regels voor een leefwijze.

In de tijd van Hildegard werden bij kloosters vooral kruiden gekweekt met geneeskrachtige eigenschappen. Op het Concilie van Nicea (325) was bepaald dat kloosters zieken moesten opnemen om te verzorgen. De eerste gasthuizen ontstonden daardoor in de nabijheid van kloosters met kruidentuinen. Hildegard, die in 1163 abdis werd, wordt wel de eerste schrijvende arts genoemd. Ze beschreef ook recepten voor een gezonde voeding. Spelt was voor haar een belangrijk graan waaraan zij vele goede eigenschappen toekende.

 

Spelt (Triticum spella)

Spelt is een oud graangewas dat (met tarwe, gierst en gerst) op de rand van de akker gezaaid werd (Jesaja 28, 25) en gebruikt werd om brood te maken (Ezechiël 4, 9).

 spelt

 

Recept

Zie www.sameneerlijketen.nl onder de rubriek ‘Heiligen”.

 

 

Praktijk

  • Zie www.knr.nl duurzaamheid heiligen en helden.
  • Kruidentuin Museumklooster Ter Apel
  • Kruidentuin Herkenrode

 

 

 

Lambertus van Maastricht
sep 17 hele dag

17 september Lambertus van Maastricht (ca. 647-705)

Avondlicht met een heilzame drank?

 

  salie

 

De avonden worden langer, de zomer is ten einde. Het land wordt in rust gebracht: “Met Lambertus moeten de havervelden kaal zijn en moet je rogge zaaien.” Op de gedachtenisdag van Lambertus werden fakkeloptochten gehouden. De avond wordt ook wel de lampegietersavond genoemd. Men versiert de lampen, het begin van de herfst markeerde de overgang naar lamplicht.

Traditioneel dronk men warme saliemelk maar ook jenever met stroop. Salie (Salvia officinalis) is een heilzaam kruid. Salvia betekent genezen. Denk aan Jezus die geneesheer (‘Salvator’) wordt genoemd. Het kruid bevat ontstekingsremmende stoffen en ontbrak daarom niet in een kloostertuin.

 

lampenpoetsersgras

 

Bloem

Lampenpoetsersgras (Pennisitum sp.)

Bundels van de langwerpige smalle bladeren van het lampenpoetsersgras werden gebruikt om lampen mee schoon te maken.

Recept 

salie

Saliemelk waarin men salieblaadjes ca. 15 minuten laat trekken.

 

sep
18
wo
Dag Hammarskjöld
sep 18 hele dag

18 september Dag Hammarskjöld (1905-1961)

 “Zo rust de hemel op de aarde”

De Zweed Dag Hammarskjöld, christen en mysticus, is aanvankelijk adviseur van het Zweedse ministerie voor Buitenlandse Zaken. Hij wordt in 1953 secretaris generaal van de Verenigde Naties en overlijdt door een vliegtuigongeluk in Afrika bij een van zijn missies. Hem wordt postuum de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. Zijn mystieke gevoeligheid blijkt uit zijn (dag)boek Merkstenen.

 

Een kort fragment:

“Zo rust de hemel op de aarde. In de donkere stilte van het bosmeer opent zich de schoot van het woud. En zoals de man haar lichaam wikkelt in zijn blijvende tederheid, zo wordt de naaktheid van grond en bomen gehuld in het stille, hoge ochtendlicht.

Zelf voel ik een schrijnende pijn, die het verlangen is naar vereniging, naar eenwording, naar deelname in deze ontmoeting. Een pijn die één is met het verlangen der aardse liefde – maar gekeerd naar aarde en water en hemel, beantwoord door de fluisterende woorden der bomen, de geur van de aarde, de strelingen van de wind, de omarming van licht en water. Tevreden? Nee, nee, nee – maar verfrist, tot rust gebracht – wachtend.”

 

 

 

sep
20
vr
Wereld Cleanup dag
sep 20 hele dag

Zaterdag 16 september is het zover: World Cleanup Day 2023.

 

plastics schonen
plastics schonen

 

 

 

 

Over de hele wereld gaan mensen die dag de straat op om hun buurt zwerfafval-vrij te maken.

Dat levert een schonere omgeving op en een prachtig, wereldwijd signaal dat iedereen daar een belangrijke bijdrage aan kan leveren.

In Nederland is Plastic Soup Foundation initiatiefnemer van World Cleanup Day. Zie ook IVN.nl

Nederland Schoon steunt dit initiatief. Help jij ook mee?

sep
21
za
Dag van de vrede
sep 21 hele dag

 

21 september Dag van de vrede

Vrede met de aarde?

 

vredesweek

 

De Verenigde Naties hebben deze dag ingesteld als Vredesdag. Ook veel christelijke kerken en organisaties hebben deze Vredesdag in hun jaarkalender een plek gegeven binnen een Vredesweek. In Nederland organiseert de organisatie PAX (vrede) een week lang allerlei activiteiten.

In die week wordt stilgestaan bij de wijze waarop wij ons tot de aarde verhouden. Daarbij is het van belang oog te hebben voor diepere oorzaken van conflicten, lokaal en wereldwijd. Hebben wij “vrede met de aarde” of staan we ermee op gespannen voet? Denk aan conflicten die onder meer gaan om het belang van water, olie, grondstoffen, mineralen, vruchtbare grond. Conflicten dreigen daar waar zich schaarste voordoet, zoals bij brak tegenover zoet water in Israël/Palestina.

In de joodse Bijbel (Tenach) vindt men regels voor het sparen van vruchtbomen in geval van conflicten: ze mogen niet worden vernietigd omdat ze levensvoorwaarde zijnen voor de toekomst onontbeerlijk (bijv. in Deuteronomium 20).

 

 

Vredesduif

De duif als beeld van vrede herinnert aan het bijbelverhaal over Noach. Na de vloed kwam een duif terug met een groen takje in haar bek: teken dat leven op aarde weer mogelijk was (Genesis 8). Pax-vredesduiven worden in de vredesweek jaarlijks uitgereikt aan 10 mensen/organisaties die zich op bijzondere wijze hebben ingezet om vrede en verzoening te bevorderen.

Link

 

sep
26
do
Wangari Maathai
sep 26 hele dag

26 september Wangari Maathai (1940-2011)

Denk globaal, handel locaal 

 

Wangari Maathai was de eerste Afrikaanse vrouw die de Nobelprijs voor de Vrede kreeg omdat zij “aan de frontlinie staat van inzet voor een ecologisch verantwoorde sociale, economische en culturele ontwikkeling, niet alleen in Kenia, maar in geheel Afrika.”  Zij was hoogleraar diergeneeskunde.

Ontwikkeling was voor haar onlosmakelijk verbonden met de rechten van de armsten en de zorg voor het milieu. In 1977 richtte zij de Green Belt Mouvement op, een organisatie die inmiddels meer dan 30 miljoen bomen heeft geplant in Afrika. Zie www.knr.nl duurzaamheid, heiligen en helden.

 

 

sep
29
zo
Michaël
sep 29 hele dag

 

29 september Michaël

De avond valt, Michaël waakt

 

 

 

 

 

In bijbelse verhalen bestrijdt aartsengel Michaël het kwaad. Wat geen licht kan verdragen, draagt duisternis in zich. Michaël keert zich tegen die duisternis. Meest in het oog springend is Michaëls strijd tegen de draak, als symbool van de eindstrijd (Openbaring 12). Andere aartsengelen spelen een andere rol, zo is aartsengel Gabriël vooral een boodschapper van God.

De beeltenis van Michaël vinden we in kerken vaak aan de westkant, daar waar de zon ondergaat. De oostkant, waar de zon opgaat, is gereserveerd voor Christus, de Morgenster, de Lichtbrenger, die leven schenkend is.

Eind september ervaren we dat de zon eerder ondergaat, de duisternis valt sneller in. Het werd in de christelijke traditie een herinnering aan Michaël, en daarmee aan alle engelen die licht, warmte en troost brengen en de duisternis verdrijven.

‘Michaëls zomertje’, zo worden de warme na-zomersde dagen wel genoemd die eind september, begin oktober kunnen verrassen. Deze warme, zonnige dagen worden ook elders verbonden met Michaël: bijvoorbeeld in Spanje ‘verano de San Miguel’ en in Wales ‘haf bach Mihangel’.

 

 

Kruid

Grote of Aartsengelwortel (Angelica, archangelica) en gewone engelwortel: ze herinneren aan een engel-ervaring.

In de Middeleeuwen was vooral ook de pest één van de ziektes die dood en duisternis bracht. Volgens een legende toonde een engel mensen hoe engelwortel de ziekte kon helpen bestrijden.

Tegenwoordig wordt engelwortel gekweekt om de aromatische olie in de wortel en om de smaak in likeuren. Stukjes van de vaak roodbruine stelen worden ook wel versuikerd of gebruikt bij het koken van rabarber.

 

Recepten

Zie www.sameneerlijketen.nl

 

 

okt
1
di
Theresia van Lisieux
okt 1 hele dag

1 oktober Theresia van Lisieux (1873-1897)

Liefde die uitgaat van een kleine bloem

 

roos roos

 

Door toe te treden tot de karmelietessen, besloot Theresia van Lisieux (Frankrijk) in het voetpoor te treden van de ‘grote’ Theresia van Avila (Spanje, 1515-1582). Deze Spaanse Theseria was karmelietes, bekend als mystica, en werd heilig verklaard op 15 oktober (zie deze Groene Kalender). Theresia van Lisieux wordt wel ‘de kleine Theresia’ of ‘de Kleine Bloem’ genoemd. In het kleine kunnen mooie en grootse dingen zichtbaar worden.

 

Lieflijke rozen

Theseria van Lisieux werd in 1997 uitgeroepen tot kerklerares, net zoals Theresia van Avila en Catharina van Siena (Italië, 14e eeuw). Bij haar dood beloofde zij rozen te laten regenen op aarde, beeld van haar liefde voor God. Ze wordt daarom met rozen in haar hand afgebeeld.

Wie haar levensweg kent, weet dat het niet om een suikerzoet, sentimenteel beeld gaat, niet om doornloze rozen.

De karmelitaanse mystiek kent de ‘donkere nacht van de ziel’, waarin geloof geen ‘bezit’ is, waarover je kunt beschikken. Wat echter blijft is liefde: de ‘regen van genade’ die ons toevalt vanuit een plaats die niet gekend kan worden. De eigen zwakte aanvaardt Theresia als de ruimte waarin Gods liefde en barmhartigheid kan binnentreden, aldus Tomáš Halík (in zijn boek ‘Geduld met God’).

   rozen in miniaturen

 

Bloem

Roos, zie www.symbolischschikken.nl onder Planten/symboliek.

 

Literatuur

Tomas Halik, Geduld met God, Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven, 2014, hoofdstuk 3.

 

okt
3
do
Gerardus van Brogne
okt 3 hele dag

3 oktober Gerardus van Brogne († 959, Frankrijk)

De heelwording van Europa?

 

De naam van de heilige Gerardus is verbonden met het zevenblad, dat ook bekend stond als Gerardskruid of voeteuvelplant. Gerardus van Brogne zou zelf het kruid gebruikt hebben bij zijn jicht. Zevenblad (Aegopodium podagraria) is een heelkruid. Podograria betekent ‘ziek aan de voet’ en werd gebruikt bij jicht aan de benen.

Gerardus was militair, werd benedictijn in 921 en stichtte later op zijn eigen landgoed een klooster. Hij bracht de Regel van Benedictus ook naar andere kloosters in de Lage Landen. Zijn naam Gerardus is ook in veel andere Europese landen en talen met het zevenblad verbonden en herinnert zo aan hem.

 

Bloem

Zevenblad (Aegopodium podagraria), in de volksmond ook Gerardskuid genoemd. Elders in Europa bijvoorbeeld: Herba Sancta Gerardi, Herbe de Saint Gérard, Herba de San Gerardo, Erba Gerarda, Gerhardstkraut. Zie Symbolischschikken.nl, link naar zevenblad

 

Praktijk

okt
4
vr
Franciscus van Assisi
okt 4 hele dag

4 oktober Franciscus van Assisi (ca. 1181-1226)

Lofzang op heel de schepping

 

Franciscus werd bekend door zijn “Zonnelied” (het lied van broeder zon), een Lofzang op de schepping, veelvuldig op muziek gezet en te beluisteren (op YouTube). De zonnebloem is daarom zo geschikt om hem te gedenken.

Franciscus, zoon van een lakenhandelaar, schonk zijn bezittingen aan de armen en koos ervoor bezitloos door het leven te gaan. Die weg meende hij te moeten gaan. Hij kreeg veel volgelingen en stichtte de orde van de ‘Minderbroeders’. Hij beschouwde alle schepselen, dieren, kruiden en bloemen, maar ook elementen als water, vuur, lucht en aarde als zijn broeders en zusters. Hij voelde zich ermee verbonden en zag ze als zijn gelijken.

‘Het belang van kleine dagelijkse handelingen kan niet genoeg onderstreept worden’

en ‘iets hergebruiken in plaats van weg te doen kan een daad van liefde zijn ‘.

(uit: www.laudato-si.nl, zie paragraaf 211)

 

Laudato Si

Het eerste woord uit het Zonnelied ‘Laudato’, keert terug in de titel van de encycliek Laudato-si. De ondertitel vn de encycliek luidt: “Over de zorg voor ons gemeenschappelijke huis”. Deze ‘groene, ecologische’ encycliek verscheen op de dag van de Aarde, 5 juni 2015. Eenheid en samenhang van de schepping wordt erin zichtbaar gemaakt. Paus Franciscus nam het initiatief, maar zijn voorganger paus Benedictus (met name nog als kardinaal Ratzinger) verrichtte reeds veel werk.

De paus roept eenieder op om ‘beschermer van de schepping’ te worden. Hij voegt een nieuw element toe aan de sociale leer van de kerk, namelijk onze gemeenschappelijke plicht om niet alleen mensen, maar de gehele schepping tot haar recht te laten komen. Hij neemt stevig stelling tegen een cultuur van verspilling. De paus laat zich inspireren door Franciscus van Assisi in diens gelovige en praktische betrokkenheid op de aarde. Diens levenshouding is er een van verwondering en dankbaarheid. Franciscus van Assisi herkende God met name in de armen, en in alle andere – kwetsbare – schepselen en elementen van de aarde. Ze zijn als broers en zussen voor hem. De aarde (die leven brengt) ziet hij als moeder.

De paus roept op tot een integrale ecologie als wij de aarde ontwikkelen. Een zorgvuldige omgang met de aarde betrekt hierin ook politiek, economie, religie, cultuur en ethiek. De encycliek richt zich zowel op regeringen als op mensen persoonlijk. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ook het kleine, dagelijkse handelen krijgt daarmee betekenis en gewicht.

 

 

Schikken

  • Passende schikkingen rond het Zonnelied en rondom het “Tau”-symbool, zie www.symbolischschikken.nl
  • Voor Zonnebloem en Citroenkruid (Artemisia abrotanum), zie de link naar planten/symboliek. Het citroenkruid draagt zijn naam, in het Frans: ‘Buisson de St.Francois’. Het naar citroen geurende struikje (‘buisson’) gebruikt men in de Middeleeuwen om insecten te weren.

 

Recepten

Zie voor alle recepten de Website sameneerlijketen.nl, in de rubriek ‘Heiligen’, 4 oktober Franciscus:

Werelddierendag
okt 4 hele dag

4 oktober Werelddierendag

Dieren als broer en zus die erbij horen

 

 

Sinds 1931 staat de sterfdag van Franciscus van Assisi in het teken van Werelddierendag. In 1979 werd Franciscus de beschermheilige van ecologen en milieubeschermers vanwege zijn intieme verbondenheid met de gehele schepping. Dieren horen er bij. Over Franciscus worden veel verhalen verteld, waarin hij in relatie tot dieren staat.

Zie verder deze Groene kalender, 4 oktober Fransciscus van Assisi.

 

 

okt
6
zo
Fides van Agen
okt 6 hele dag

 

6 oktober Fides van Agen (eind 3e / 4e eeuw)

Vertrouwen

 

 

‘Op de dag van Sinte – Foy (Fides) staan alle mispels mooi.’

 

Fides stierf als jonge vrouw, op 12-jarige leeftijd als martelares. In 866 werden de relieken van Fides overgebracht naar de abdij St. Foy in Conques, op de route naar Santiago de Compostella. Het Latijnse woord Fides betekent geloof, vertrouwen.

 

okt
15
di
Theresia van Avila
okt 15 hele dag

15 oktober  Theresia van Avila (1515-1582)

Leven vanuit de diepte

 

aardappel

 

Theresia van Avila (Spanje), karmelietes, mystica, kerklerares, bracht vernieuwing in de Karmels, de kloosterordes met deze naam, en koos opnieuw voor een vegetarische leefstijl voor de contemplatieve zusters Karmelietessen. Als eerste vrouw wordt zij uitgeroepen tot lerares van de kerk, door Paus Paulus VI in 1990.

Theresia legt in haar geschriften veel nadruk op het gebedsleven: ‘een leven vanuit de diepte’. Zij gebruikt voor het gebedsleven het beeld van een tuinman die op verschillende manieren de tuin van water voorziet. Het gebedsleven, het zware putten uit een diepe bron, kan voor de biddende mens tot lichte, geoefende arbeid worden. Of in een ander beeld: zoals het hemelwater – door God geschonken, je toevalt en de tuin doet bloeien, zo kan een regelmatig, gediciplineerd gebedsleven een mens tot bloei brengen. Of denk aan het proces waarbij een pop eerst een rups en daarna tot een mooie vlinder uitgroeit, zo vanzelfsprekend én wonderlijk kan de bidder het gebedsleven beleven.

Theresia vermeldt in haar geschriften dat men vanaf 1570 aardappels verbouwde bij een Karmelklooster in Spanje. De aardappel is waarschijnlijk in de 15e eeuw door missionarissen ingevoerd vanuit Midden-Amerika. Ze groeien ‘vanuit de diepte’.

Haar gedenkdag wordt wel verbonden met de oogsttijd: ‘Met Sinte-Treze, vallen de leste bezen.’ (Vlaams voor ‘bessen’). Na deze datum behoort men geen bessen meer te eten.

 herfstframbozen

 

Recept

 

Vieren

Aardappels – leven vanuit de diepte, zie www.scheppingvieren.nl

 

Geloofd bent u om aardappels,

verscholen in de aarde.

Gij schenkt leven,

vanuit de diepte.

(Tini Brugge)

 

 

okt
16
wo
Gerardus Majella
okt 16 hele dag

16 oktober Gerardus Majella (1726-1755)

Tijd om noten te kraken

 

 

Het is typisch een dag van de oogst: ‘Op het feest van Sint-Gallus, doet de wind de noten vallen.’

 

In Frankrijk werd de oogst van druiven, appels en aardappels afgerond en ook in Zuid-Duitsland houdt men op deze dag nog allerlei oogstgebruiken in ere. De Italiaanse broeder Gerardus van Majella (‘Gallus’) was onder meer tuinman. Hij sloot zich in 1749 aan als lekenbroeder bij de orde van de Redemptoristen. Hij werd een bekende volksheilige en heilig verklaard in 1914 vanwege zijn liefdewerk en genezingen. In het Redemptoristenklooster in Wittum is in 1962 een veelbezochte Gerarduskapel gebouwd.

 

 

Recepten

Zie www.sameneerlijketen.nl in de rubriek ‘Heiligen’. Zie verder ook de rubriek scheppingsperiode / oogst.

 

 

 

Wereldvoedseldag
okt 16 hele dag

 

16 oktober Wereldvoedseldag

Stilstaan bij de oogst

 

Deze Wereldvoedseldag is een initiatief van de Verenigde Naties waaraan inmiddels meer dan 150 landen meedoen. Ook veel milieuorganisaties sloten zich bij dit initiatief aan.

Sinds 1981 krijgt op deze dag de productie van voedsel, het tekort aan voedsel en de verspilling van voedsel alle aandacht.

In Nederland is het idee ontwikkeld voor een zogenaamde ‘wereldmaaltijd’, zie www.werelddelen.nl.

 

Recepten

 

okt
18
vr
Lucas – evangelist
okt 18 hele dag

18 oktober Lucas – evangelist

Dieren weten beter

 

 

 

 

 

 

Traditiegetrouw begint op de feestdag van Lucas, de schrijver van het evangelie ‘volgens Lucas’, de oogst van stoofperen.

 

Sinds de 4e eeuw wordt Lucas afgebeeld als of met (gevleugelde) stier, os of kalf.

Het herinnert aan de bijbeltekst dat os en ezel beter de stal weten te vinden, dan de mensen (Jesaja 1,3). Op afbeeldingen zijn os en ezel in de kerststal te vinden.

 

 

 

 

 

 

 

 

okt
20
zo
Wendelinus van Trier
okt 20 hele dag

20 oktober Wendelinus van Trier (ca. 550-630)

Herder zijn

 

 

Wendelinus was volgens legenden (uit de 14e eeuw) een koningszoon, maar werd kluizenaar en herder. Hij vertrok als pelgrim naar Rome en werd abt van een klooster in de buurt van Trier. Hij leefde als een monnik. Sankt Wendel, waar hij begraven is, werd een belangrijke pelgrimsplaats.

Wendelinus wordt afgebeeld met een herdersstaf met honden en schapen om hem heen en is met name beschermheilige van boeren en herders.

Op zijn gedenkdag begon de oogst van koolrapen.

 

okt
21
ma
Ursula
okt 21 hele dag

 

21 oktober Ursula van Keulen (ca. 453)

Stoof eens een kool

 

 

Rond Ursula bestaan vele legenden. Zij werd een bekende heilige in Keulen, waar zij is gedood samen met andere vrouwen.

In de middeleeuwen kwam haar verering tot bloei, bij de bouw van kerken en handel in relieken.

 

Zij is typisch een oogstheilige, waaraan men herinnerd wordt bij de oogst.

Op Ursula’s gedenkdag begon men het oogsten van de kolen, want het weer kan maar zo omslaan:

‘Doe met Ursula de oogst naar binnen, anders komt Judas (28 oktober) met sneeuw voor de pinnen.’

 

 

Recept

Kijk voor koolrecepten, soep, salade e.d. op sameneerlijketen.nl, gebruik de zoekfunctie: ‘kool’

okt
23
wo
Severinus
okt 23 hele dag

 

23 oktober Severinus van Keulen (ca. 403)

 … bied je fruit tijdig aan bij een mobiele pers …

 

 

Ook Severinus is een typische oogstheilige, die men verbindt met de oogst van appels.

Hij was bisschop in Keulen, is tijdgenoot van Martinus van Tours (11 november) en Ursula van Keulen (21 oktober), eveneens bekend in dat gebied.

Hij werd om hulp aangeroepen bij droogte.

Op de gedenkdag van Severinus begon het bereiden van appelwijn en cider.

 

 

 

Recept

Zie verder appelrecepten.