Bonhoeffer

Wanneer:
9 april 2020 hele dag Europe/Amsterdam Tijdzone
2020-04-09T00:00:00+02:00
2020-04-10T00:00:00+02:00

 

9 april Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945)

Vrijheid, verantwoordelijkheid en een veertje hoop

 

De Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer is op 9 april 1945 door executie om het leven gekomen. Hij werd een jaar eerder, op 5 april 1943, gearresteerd in Berlijn. Tot zijn dood schrijft hij in de gevangenis gebeden en gedichten. In brieven aan zijn verloofde en aan een vriend worden de teksten, die op velen diepe indruk maakten, naar buiten gesmokkeld.

Bonhoeffer schrijft over vrijheid, verantwoordelijkheid en vriendschap. En over zijn geloof: dat hij zich gedragen weet door God. Recent zijn werkboekjes uitgegeven door het Bonhoeffer Werkgezelschap in samenwerking met Stichting de Roos (Culemborg).

 

Christien Crouwel schrijft: “Hij groeide op in een randkerkelijk gezin. Hij promoveert op ‘De kerk als gemeenschap van heiligen’. Hij wordt jeugdsecretaris van de ‘Wereldbond voor internationaal vriendschapswerk voor de kerken’. In 1934 roept hij op tot een oecumenisch concilie: want alleen in oecumenisch verband kan de kerk van Christus bereiken wat een enkele christen of een kerk niet vermag: de wereld de wapens uit handen slaan, de oorlog verbieden en zo spreken ‘dat de wereld tandenknarsend het woord van vrede verneemt en de volken zich verheugen’.”

 

In Bonhoeffer’s teksten vinden we beelden van ‘buiten’, uit de natuur. Corrie Kopmels (afgekort: CK) en Rene van Loenen (afgekort: RL) herschreven gedichten en teksten van Bonhoeffer, om bij te mediteren en of ze te zingen. Hier enkele voorbeelden:

 

Bomen, bid voor ons

in deze bange tijden

met honderd handen tegelijk.

 

Hongerige meeuwen, schreeuw

stamel, stenen in de muren.

Smeek, smeltend ijs en bid,

(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Gebed in grote nood, november 1943)

 

(…)

Dat met de troostende geluiden

die de watervogels maken

ook de slaap zal komen.

 

Ik nestel me,

trek de nacht over mij heen.

(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Avondgebed, 1943)

 

Laat warm en rustig nu de kaarsen branden

door u in onze duisternis gebracht.

(…)

we weten het: uw licht schijnt in de nacht.

(Bonhoeffer, Goede machten, december 1944)

 

(…)

Sta op, ik ga leven,

de nacht is voorbij

 

Zwermen ganzen groeten de wereld.

Nieuwe gezichten vangen mijn blik.

(CK, bij de tekst van Bonhoeffer, Morgengebed, 1943)

 

Naast het vruchtbare korenveld,

vol zorg en met eerbied bewerkt,

soms met bloed, zweet en tranen,

naast de akker van hun dagelijks brood,

laten mensen toch ook

de mooie korenbloem bloeien.

Niemand heeft haar geplant of begoten.

Weerloos groeit ze in vrijheid,

in vrolijk vertrouwen dat haar het leven

onder de hemelboog wordt gegund.

(…)

Niet alleen de rijpe vrucht

ook de bloesem is prachtig.

Of de bloesem er is voor de vrucht

of de vrucht voor de bloesem?

Wie zal het weten?

Toch zijn ze ons beiden gegeven.

Een kostbare, zeldzame bloesem,

ontsproten aan vrijheid van geest,

onbevreesd, speels, vol vertrouwen

In het uur van geluk,

zo is de vriend voor de vriend.

(Bonhoeffer, uit: De Vriend, augustus 1944)

 

Je komt de vrijheid op het spoor,

trouw aan die ene stem,

(…)

standvastig, kalm en onverstoord:

geheim om uit te leven

en uitzicht van Godswege.

            (RL, Pelgrimslied, bij Bonhoeffer, gedicht Vrijheid)

 

Een godsgeschenk, ons in de handen gelegd

is vrijheid, kostbaar zaaigoed (…)

bewaard, gekoesterd en weer doorgegeven,

zo vindt het zaad de ruimte van het leven.

(RL, liedtekst uit Lied van de Vrijheid, gebaseerd op de twee peilers van vrijheid volgens Bonhoeffer: verantwoordelijkheid en gehoorzaamheid, juli 1944)

 

Hoop is dat ding met veertjes

dat neerstrijkt in de ziel

en wijsjes zonder woorden zingt

en nooit valt hij er stil.

 

Hoe hard de wind ook waaien zal

hoe hevig ook de storm

(…)

dat vogeltje houdt vol.

(Tekst oorspronkelijk van Emily Dickinson, 1830-1886, vertaling Ans Bouter)

 

Bronnen

Zie voor de volledige teksten de uitgaven:

– Bonhoeffer 75, Gedichten en gebeden in gevangenschap (Werkschrift 2019 -2020, De Roos, Culemborg).

– Bonhoeffer 75, Van Horen zingen – Voor Witte Donderdag en bevrijdingsmaaltijd (De Roos, Culemborg en Raad van Kerken, 2020), ook te downloaden als ‘materiaal rond 4 en 5 mei’ via www.raadvankerken.nl

 

Recepten

– Voor “vrijheidsmaaltijden” zie www.sameneerlijketen.nl

– Suggesties daarbij voor organisatie en gesprek, zie boven, Bonhoeffer 75: van Horen Zingen, pag. 11.

 

Schikkingen en Vieren

Zie www.symbolischschikken.nl bij Bijzondere Thema’s – Nationale dagen / Bonhoeffer

Zie www.scheppingvieren.nl onder het thema vrijheid/Jeanette van Osselen (Hemelvaart)